Bikañgá Yà Ñkobô Búlu - Ekañgá Ñ

Ê kalate "Si Búlu Den (French Edition)", ntiliman Enoh Meyomesse ä kate bíá náa ê bõt bê ngá táté ntilán Búlu bê mbê bõt yà Améleka. Ä kate fe bíá náa abui yà bõt bête bê ñgá so (ñge ke náa be ñgá taté tyíi) ê Ñgabòñ.

Wôna, éyoñ bõt bête yà Améleka bê ñgá tú'a wô'ô Búlu, be ñgá zu koene bõt bê tote bifíá b'iziñ mevál m'éziñ. Nál'a ñgá bo náa bê yene náa ñkobô Búlu wo belan biduñ b'iziñ, ñgê ke mintòtán m'iziñ, bõte yà Améleka bê njí bê bê yeme'ek.

Mfá'á bõt yà Améleka bête, bevòk bê ñgá tyíi Èkuatô. Nde éyoñ bê ñgá wô'mintòtán bífíá m'iziñ, bë ñgá yêne náa bê ne belan bikañgá b'iziñ b'á yem.

Ékañgá jíá yà bõt yà Améleka bê ñgá wô'ô Búlu bê tote'ek é mbê é duñu'uk anê atáta'a yà "engage, enclose, include, insane". Ékañgá été é ne fe anê jí yà ê zañe bifíá "change, arrange". Ntótán ôte wò wô'ôtane fe amanê "sing, song, king, thing". Nde bê ñgá búni náa bê ne tili bifíá b'iziñ náa "õtyeng, ayong, abeng, njòng".

Ve é ñgá bò náa mejôntôm yà bifíá bite ("õtyeng, ayòng, abeng") mê njí tú'á bo ávále dá anê mejôntôm yà Énglis ("sing, song, change, include, arrange"). Ève'án é ne náa ê ñkobô Búlu, éduñ bí á te/ke ven, é ne. Mbôle bõt yà áméleka bête bevòk bê ñgá sò Ékuatô, nde bê ñgá be'ele náa bá zu belan ékañgá "ñ" yà Panyá. Anê be ñgá be'ele náa b'á zu tili náa "ôtyeñ, ayòñ, abeñ, ayôñ, avòñ, njòñ", akeeke.

Mebela'ane yà ékañgá "ñ" me mbe jôm bi ne loene naa étune-dulu. Bôte ya Ameleka be ñgá jeñ tyí'íbí zen ya e tili Búlu. Ve mejôntôm yà e belan ékañgá "ñ" ya Panyá me njí tu'á bo ávále dá e ñkobô Búlu. Vedá, bí á yiane fo'o ke ôsú aa belane ékangá "ñ" e ñkobô Búlu.

Ékoziñ môs éziñ, Búlu bebien b'á yiane té, ñge ke e kañ, bikañgá bí njí bo bí yá Fulasi/Englis/Panyá. Ekañgá é ne fo'o ve jôm bôt b'á kaññ. Ekañgá é ne fo'o ve ndem bôt bá be'ele náa é ne amú anôsi anôka. Ajô te, m'a zu ve bive'án ya kañ ékañgá "ñ". Me njí jô na bíkañgá m'a zu ve mbie bí á yiane. M'a ve ve bive'án:

---

Mimféfé Bífíá

ajôntôm (mejôntôm): (general) rule/règle (générale)

e be'ele: to decide/décider

Ekuatô: Equatorial Guinea/Guinée Equatoiriale étune-dulu: shortcut

Ñgabòñ: Gabon

Panyá: Spanish/Espagnol

ê ven: to describe/décrire