1. Bí á ye'é mevál yà ê tili ñkòbô Búlu. Bí táté ya ê ye'é bikañgá "a", "b", "d", "e", "f", "g", "h", "i", "j", "k", "l", "m", ä "n". Bí ye'é ya ê fe abe mendem mê ntilán m'èziñ. Bí ñga zu ye' ékañg'éfê.
Bí tame ye'é ékañgá "ñ". Tilí'i aná:
Ñ, ñ, ñ. Ñ, ñ, ñ
2. Bí ye'é ya náa ñkóbô Búlu ô bilí mintótán m'iziñ mí á só ê jôé été. Èkañgá "ñ" é ne èkañgá j'á vên ve ä ntótán ya jôé été.
3. Èfíá é ne káa ä èkañgá "ñ". Bí á yên mam y'été ôsú.
Èfíá é ne bi ékañgá "ñ" été (bí á yên mam y'été ôsú). Ású biyõlè bí ámeñ bí bilí ékañgá "ñ" été, tilí'i aná:
e kañele, e meñele
4. Èfíá é ne man ä èkañgá "ñ". Ású bíve'ela'a, tilí'i aná:
Fañ, feñ, fêñ,
abeñ, mfañ, abíñ,
nláñ, àkàñ, mbàñ
Abañ, mfíáñ
Nê mêñ!
5. Éyoñ jíná, tilí'i ábêm diná:
Aa kee mbêñ áfan.
Kelê láane nláñ ábá.
B'á jí'a naan ê bidí ákàñ.
Keláne láa be minláñ ê nlam.
Me ne abeñ. Me n'abeñ.
A ne abeñ. A n'abeñ.
Bí n'abeñ. Bê n'abeñ.
Aka'á mfañ ê fa!
6. Èõlè ômeñ é ne man ä èkañgá "ñ". Ású bive'án, tilí'i aná:
E leñ, e diñ, e báñ,
e kañ, e dañ, e láñ,
e náñ, e káñ, e ndeñ
E jêñ, e ndêñ
7. Éyoñ jí, tilí'i aná:
Aa jêñ ê fa jèé.
Bí á leñ mendím.
Mí á láñ ábeñ ê mam.
Bí á báñ mefa mêbáé.
Dên, bí á kañ abíñ élé.
8. Ntótán Yá Jôé Été: Bí yêne ya náa éyoñ ntótán yá jôé èté w'á dùñ ä bikañgá "d", "j", ñgê ke "l", wo yiane tili ê ntótán ôte ä èkañgá "n". Éyoñ ntótán yá jôé èté w'á duñ ä èkañgá "b" ñgê ke "f", wo yiane tili ê ntótán ôte ä èkañgá "m".
Bí ye'é ya ékañgá "g", vedá bí njí ke ye'é bifíá bí á belan èkañg'éte. Nál'a n'amú ékañgá "g" é bilí mejôntõm m'èziñ mê nê ôñgõk. Õvúvú' ájôñtõm ê yá ékañgá "g" ô ne náa èkañg'éte é ne beleban v'aa èkañgá "ñ". Nál'a ne náa èkañgá "g" j'á yiane beleban ve náa èkañgá "ñ" j'á kpwáa jê. Ntámáne k' ê mevál yá tili ékañgá "g".
Èfíá é ne káa ä ntótán "ñg". Ású bive'ela'a, tilí'i bífíá bi:
ñge, ñga, ñgê,
ñgá, ñgàn, ñgeké,
ñgál, ñgàñ, ñgàm
Ñgá'án, ñgênán, ñgi'iti
9. Éyoñ jíná, tilí'i ábêm bíná:
Bí ñga ke dí ábá.
Bí ñgá ke dí ábá.
Aná'aná, mê ñga ke ê jàl.
Me ñgá ke ê jàl dé.
Me be'ê ê ñgále jèé.
Ñga ê bí á dí dên?
Bí á dí dên ñga?
Aa lé ê ñgàm ê jam.
B'á ke be'e ê ñgàn áfan.
Ñgê aa ke ê jàl dé, á kelêk!
Ñg'á ke ê jàl dé, á kelêk!
Bí ne dañ aa bíál ñgê ke aa èlèlé.
Bí ne dañ ä bíál ñgê k'ä èlèlé.
10. Èyõlè ômeñ é ne káa ä ntótán "ñg". Ású éve'ela'a, tilí'i aná:
E ñgemban
11. Èfíá é ne bi èkañgá "g" été (õ símesa'ane náa èkañgá "ñ" j'á yiane kpwáa ékañgá "g"). Ású bíve'ela'a, tilí'i aná:
Añgon, miñgá,
biñgá, meñgandé,
abeñgê, añgámbá
12. Éyoñ jíná, tilí'i mam máná:
Aka' ábeñ ê miñgá!
Bêbêlá! Aka'á miñgá aa ê diñ!
13. Èfíá é ne bi ábui ê bikañgá "g" (õ símesa'ane náa èkañgá "ñ" j'á yiane kpwáa ékañgá "g"). Ású éve'ela'a, tilí'i aná:
ñgeñga, añgôñga, ñgeñgañ
14. Ntótán Yá Jôé Été: Éyoñ ntótán yá jôé été w'á duñ ä èkañgá "k" (ñgê k'èkañgá "h"), tilí'i ntótán ôte ä èkañgá "ñ". Ású bive'ela'a, tilí'i aná::
Ñka, ñkè, ñkek,
ñkàñ, ñkêl, ñkán,
ñka'á, ñkam, ñkekam
Ñkaná, ñka'alè,
ñkaba'a, ñká'álé,
ñkêmbé, ñkêndêk
15. Éyoñ jíná, tilí'i ábêm bíná:
Kelê bi ê fa ê ñkêl.
Bí á dí ñka'á dên.
B'á ke ê nlam ê ñké.
Ndá jam è bilí ñká'álé.
16. Ntótán Yá Jôé Été: Ñgê ntótán ya jôé été w'á belan èkañgá "m", tilí'i ntótán ôte ä èkañgá "ñ". Ású bive'ela'a, tilí'i aná:
Ñmiale, ñmiale
Bía ñmiale bí ne ábá.
Bía ñmiale bí n'ábá.
17. Ntótán Yá Jôé Été: Ñgê ntótán yá jôé été w'á belan èkañgá "n", belá'an èkañgá "ñ" náa ô tilíi ntótán ôte. Ású bive'ela'a, tilí'i aná:
Ñnè, ñnám
17. Èfíá é ne bi èkañgá "ñ" été. Ású bíve'ela'a, tilí'i aná:
miñnám, miñkálák, añgêtêñ
18. Èfíá é ne bi ábui ê bikañgá "ñ". Ású bíve'ela'a, tilí'i aná:
Ñnêñ, ñgêñ, ñnáñ,
ñkêñêlé, miñkêñe,
ñkáñge, ñnañga, ñkàñ
Nê ñgêñ! Nê ñgêêñ!
19. Éyoñ jíná, tilí'i ábêm bíná:
Me bilí ñnêñ.
Ñneñ aa ba ä fa.
Ê ñkelán ábá! Ê ñkeñgán!
Bídí biná bí bilí mbamba ñnáñ.
20. Éyoñ jí, tilí'i ábêm bí:
Bí ñga dí mfíáñ.
Ñgaá bí á dí dên?
Ê miñgáa baá a n'abeñ.
Ñgê bí á ke ê jàl dên, kê bí á ke dí ñgàn.
ajôñtõm (abui: mejôñtõm): (general) rule/règle générale
e kek: to examine/éxaminer
õbêm (abui: abêm): sentence/phrase
õñgõk (abui: añgõk): particular/particulier
õvúvúk (abui: avúvúk): fondemental
e vên: to depend/dépendre