Ñyé'án Ñkóbán Búlu - Añgan 45 - Binyônyôt Ê Biñgun

1. Bí á yé'è ñkóban Búlu.

Ènyônyôt éñgun é n'èñgun j'á líti náa jômê-sí jôme-ka é ne jôm ê yà ê nsámbá bíôm biziñ. Binyônyôt ê biñgun bí n'abui. Ènyônyôt éñgun j'á fumele aa ntótán ômíês, á dañ ê dañ ntótán yà átáta'a ômíês.

_("We are learning to speak Bulu. An incluside pronoun is a pronoun that indicates that something is part of a group. There are many inclusive pronouns. An inclusive pronoun depends in the pronunciation of its subject, especially the pronunciation of the begining of that subject."/"Nous apprenons à parler Boulou. Un pronom inclusif est un pronom qui exprime que telle ou telle chose appartient à un certain groupe. Il éxiste plusieurs pronoms inclusifs. La prononciation d'un pronom inclusif dépend du suject, ou plus précisément de la prononciation du début du suject.")_

Ñgê wo kób'ású jôm ê jíá aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, ènyônyôt éñgun é ne:

áse

Õ ne belan ènyônyôt éñgun "áse" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Mbúan ô ñgá mane yandan balánda [ áse ].

Abõlõ a a nye'e a kómêka'an mõt [ áse ].

Ye wo mane be'e ôwõndõ [ áse ].

2. Õ ne belan ènyônyôt éñgun "áse" ôseñg'été. Èyoñ éte, ê mvú'áa ènyônyôt éñgun "áse", wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun "a":

áse + a ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Balánda [ áse a ] bilí bitò. Balánd'ás'a bilí bitò.

Bõmbõ [ áse a ] bilí fôn. Bõmb'ás'a bilí fôn.

Món [ áse a ] a nye'e menyáñ.

Món [ ás'a ] a nye'e menyáñ.

3. Ñgê wo kóbõ ású jôm ê jíá aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, ènyônyôt éñgun é ne:

ése

Õ ne belan ènyônyôt éñgun "ése" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

M'a sáé éyoñ [ ése ]. M'a s'é éyoñ [ ése ].

Akusábo áfúp diná é n'ánên, wo yiane man ê de lí [ ése ].

Ye õ ñgá mane tyáé nja'a [ ése ]?

4. Õ ne belan ènyônyôt éñgun "ése" ôseñge été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:

ése + è ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Èdúí [ èse è ] bilí ñkêl.

Èdúí [ ès'è ] bilí ñkêl.

---

Sémè'è ñgone Yètõtan ése. Ñgone Yètõtan [ ése è ] ne nyuá.

Te wo biasè beñgo bê Yètõtan. Ñgone Yètõtan [ és'è ] ne wo nyiá.

Anyu dé [ ése é ] ñgá mane vús.

5. Biyoñ biziñ, ê mvú'áa ènyônyôt éñgun "ése", wo yiane kõ'õlan ê "d'á":

ése + d'á ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Afúndá [ ése d'á ] belan éndélé.

---

Ê mbú wu, andó'o [ ése d'á ] wúm ê bibumá.

Akap [ ése d'á ] funan èkõlá.

6. Biyoñ biziñ, ê mvú'áa ènyônyôt éñgun "ése", wo yiane kõ'õlan ê "j'a":

ése + j'a ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Ye èsáé [ ése j'á ] káte wo?

Èdú' [ ése j'á ] yiane bi ê mbé.

Ye mvènè? Amú jé mvú [ ése j'á ] bôn álú di?

Ñkaná: "Tyíñ [ ése j'a ] nye’e è be’ ê ñkêmbé."

7. Ñgê wo kóbõ ású jôm ê jíá aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, ènyônyôt éñgun é ne:

ôse

Õ ne belan ènyônyôt éñgun "ôse" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

M'a zu man ê dí mfíáñ [ ôse ].

Ñká'álé w'á bõman nlam [ ôse ].

Éyoñ bí mbê Áwóló, mveñ è ñgá nóñ ê mōs [ ôse ].

8. Õ ne belan ènyônyôt éñgun "ôse" ôseñge été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:

ôse + ô ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Fombô'õ mínlõñgá milí:

Nlõñgá [ ôse ô ] bilí mendím.

Nlõñg'[ ôs' ô ] bilí mendím.

---

Õvôn [ ôse ô ] bilí ñkêl: ñkêl ôvôn.

---

Õvôn[ ôs'ô ] bilí meyo: Meyo m'ôvôn.

---

Nlam [ ôse ô ] wô'õ tôban ôkàñ.

9. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:

ôse + w'á ...

Ású bive'án, tót ê mêjô máná:

Nsìs [ ôse w'á ] kalane metyì.

Nsē' [ ôse w'á ] yeme jók.

Síli'i nsílí wõè. Nsílí [ ôse w'á ] vólõ.

10. Ñgê wo kóbõ ású ábui bíôm, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, ènyônyôt èñgun é ne:

bêse

Õ ne belan ènyônyôt éñgun "bêse" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Èkôán é mbême tátè:

Ñkúkúmá a a yañge bõt [ bêse ].

---

Èkôán é ñgá'á teke tátè. Ñkúkúmá a a yañge bõt [ bêse ].

Abômõ a ñgá sóo bón ê bé [ bêse ].

Ñgeñgáñ ô ñgá báñête bía [ bêse ].

11. Õ ne belan ènyônyôt éñgun "bêse" ôseñg'été. Ñgê wo kóbõ nálè, êmvú'áa ènyônyôt éñgun "bêse", õ ne kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun "bê":

bêse + bê ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Èkambê é tátè ya:

Biñgá [ bêse bê ] ntóo áfúp.

---

Beyêñ [ bêse bê ] ñgá nye'e miñkōñ.

Nlam ô ne èvôl nê kubuk! Biñgá [ bêse bê ] ne áfúp.

Nlam ôse ô n'èvôl nê kubuk! Biñgá [ bêse bê ] n'a áfúp.

12. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:

bêse + b'á ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Bõt [ bêse b'á ] dí ábá.

Dên, befám [ bêse b'á ] ke éñgbwásá.

Ye mvènè? Amú jé bemvú [ bêse b'á ] bôn álú di?

13. Ñgê wo kóbõ ású ábui bíôm, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, ènyônyôt èñgun é ne:

bíse

Õ ne belan ènyônyôt éñgun "bíse" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Bê ñgá mane dí bidí [ bíse ].

Te mí á mane dí bidí [ bíse ].

M'a nye'e bíkõndé [ bíse ] õ ñgá vê ma.

14. Õ ne belan ènyônyôt éñgun "bíse" ôseñge été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:

bíse + bí ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Bikõndé [ bíse bí ] á yê ê ma.

Kelê nyoñ bídí [ bíse bí ] betê ê tawôlõ.

Ye biàt [ bíse bí ] ne nlôñán aa minlóñ?

15. Ñgê wo kób'ajô yà ábui bíô, ñg'õmíês w'á tátè aa "a", ènyônyôt éñgun é ne:

ése

Õ ne belan ènyônyôt éñgun "ése" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Bê ñgá mane yá áfumbí [ ése ].

Mbôl ê wo ê zu ba ê nyak, tátè'è man ê jep átyeñ [ ése ].

Éyoñ bê ñgá bômbõ sí, bê ñgá mane yandan akekámbá [ ése ].

16. Õ ne belan ènyônyôt éñgun "ése" ôseñge été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:

ése + é ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Atyeñ dáñgán [ ése é ] ne atùl.

Ye anòn [ ése é ] ne ñgul ya ê yêle?

Álú di, atétè [ ése é ] é solô.

17. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:

ése + d'á ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Aalú, atétè [ ése d'á ] faaé.

Ye anòn [ ése d'á ] yêle?

Ñkaná: "Anòn [ ése d'á ] dí fôn; ve ñga'a a a tyebele."

18. Ñgê wo kóbõ ású ábui bíôm, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, ènyônyôt èñgun é ne:

mêse

Õ ne belan ènyônyôt éñgun "mêse" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

A ñgá mane nyú meyo'o [ mêse ].

Bí á zu ke áfúp. Manê'e jep ê mefa [ mése ].

19. Õ ne belan ènyônyôt éñgun "mêse" ôseñg'été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:

mêse + mê ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

A a kon. Mesōñ [ mêse mê ] mane ya ê kóo.

Mefan [ mêse mê ] bilí bilé.

Bí ñgá ke ékôán. Mam [ mêse mê ] ñgá boban mvo'óé.

20. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:

mêse + m'á ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Atátè aañgõ'é, mesōñ [ mêse m'á ] kóo.

Ye meñgámbá [ mêse m'á ] mane bôlè?

21. Ñgê wo kóbõ ású ábui bíôm aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, ènyônyôt éñgun é ne:

míse

Õ ne belan ènyônyôt éñgun "míse" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Bí mane ya ê dí miñkōñ [ míse ].

Vá'á ma mimfóndé miõé [ míse ].

Beyêñ bèziñ bê ñgá só aañgõ'é. Beyêñ bête bê ñgá mane dí miñkōñ [ míse ].

22. Õ ne belan ènyônyôt éñgun "míse" ôseñge été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:

míse + mí ...

Ású bive'án, tót ê mêjô maná:

Fombó ê ndá nyilí. Mimbé [ míse mí ] mí ne mfetán.

---

Mímfóndé miam [ míse mí ] á yêm ê ma.

Bí á zu jep ê mefa aa jé? Miñyõ [ míse mí ] mane ya ê dúñ.

---

Mimfèfè Bífíá

añgan (abui: mêñgan): _("lesson"/"leçon")_

ñkpwáa (abui: miñkpwáa): _("previous"/"précédent")_

èñgun (abui: biñgun): _("pronoun"/"pronom")_

èñgbwêñgbwên (abui: biñgbwêñgbwên): _("neutral"/"neutre")_

èñgbwêñgbwên éñgun (abui: biñgbwêñgbwên ê biñgun): _("neutral pronoun"/"pronom neutre")_

ènyôt (abui: binyôt): _("inclusion"/"inclusion")_

ènyônyôt (abui: binyônyôt): _("inclusive"/"inclusif")_

ènyônyôt éñgun (abui: binyônyôt ê biñgun): _("inclusive pronoun"/"pronom inclusif")_

ê fumele: _("to depend"/"dépendre")_

ntôõ (abui: mintôõ): _("next"/"suivant")_

ê nyôt: _("to include"/"inclure")_

õmíês (abui: amíês): _("subject"/"sujet")_

õseñge (abui: aseñge) _("sentence/phrase")_

---

Ñnamba YouTube

Mêñgan máná mê ne ású na bí yé'é anê b'á kóbô Búlu. Ñgê wo yêne jôm èziñ é n'ábé ñgê ke njuk, ñgê wo kômbô kómêkane, tili'i dê mfá'á ya bila'aé.

These lessons are meant to teach how to speak the Bulu language. If you have a comment, a suggestion, or a critique, please write it in the Comments section.

Ces leçons enseignent comment parler la langue Boulou. Si tu as des commentaires, des suggestions, ou des critiques, écris-les dans la section des commentaires. (n k o b o b u l u AT g m a i l dot c o m)

Nsámá'a-Ndetên: http://www.nkoboboulou.com/nkoban/Angan37.htm