Ñyé'án Ê Ñkóbán Ê Búlu - Añgan 41 - Afêfêbàé Bíyêmbet Ê Biñgun - Biyêmbet Ê Biñgun Ê Yà Áfêbàé
1. Bí á yé'è ñkóban Búlu.
B'á jô na mõt a a yêmbe bíôm bíbàé éyoñ mõt ate a ê ve' a a líti ávál avé bíôm bíte bí á selan. Õfêbàé ô n'ajô yà ê ve' a a líti ávál avé bíôm bíbàé bí á selan aa thamban.
"Õfêfêbàé éyêmbet éñgun", jôé èfê na "èyêmbet éñgun ê yà ôfêbàé", ô ne èyêmbet éñgun j'á líti náa jôm ê jíá j'á tyambe jôm èfê avál èziñ.
Afêfêbàé bíyêmbet ê biñgun (ñgê ke náa biyêmbet ê biñgun ê yà áfêbàé) bí n'abui. Õfêfêbàé éyêmbet éñgun (ñgê ke náa èyêmbet éñgun ê yà ôfêbàé) w'á fumele aa ntótán yà ômíês, á dañ ê dañe ntótán yà átáta'a ômíês.
_("Bulu Lessons: Duality Contrastive Pronouns = Contrastive Pronouns of Duality. We are learning to speak Bulu. Someone is said to contrast two things if he/she is comparing them to show a difference (or contrast) between those two thisngs. Duality is the quality or state of having two different or opposite parts or elements. A contrastive pronoun is a pronoun that mimics a comparison or contrast between two things. A duality contrastive pronoun (also called a contrastive pronoun of duality) is a contrastive pronoun that expresses a constrasting situation of two opposite things. There are many inclusive contrastive pronouns (or contrastive pronouns of inclusion). An inclusive contrastive pronoun (or contrastive pronoun of inclusion) depends on the subject, or rather on the pronunciation of the beginning of the subject.")_
Ñgê wo kób'ajô yà jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, õfêfêbàé éyêmbet éñgun ô ne:
avók
Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "avók" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Éyoñ wo ê ye lôñ ê ndá, õ bela'an áñgõñe dí ású mbé yà átàn.
Ású éwóban, õ bela'an áñgõñ [ avók ].
Be'êe áñgámbá di;
Be'á a áñgámbá di;
ve te wo nambe áñgámbá [ avók ]; é zà bôlé.
vedá te wo namb'a áñgámb'á [ avók ]; õ za ê de bôé.
Ñgê mí man ê bè áfúp ê di, mí á yiane ê fe bè áfúp [ avók ].
2. Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun ôseñg'été. Ñgê wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgune "é":
avók + é = avó' é ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Áñgoñe díná é ne ású mbé.
Áñgõñ [ avó' é ] n'a ású éwólo.
Áfúp ê di é n'ánên. Áfúp [ avó' é ] ne tyítyóé.
Ye wo kon? Ê dís ê din'é ne mfōl. Ê dís [ avó' é ] n'èvêle.
3. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
avók + d'á = avó'ó + d'á ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
![Ásùp ê diná é n'a ású miñkêñêlé mí bón. Ásùp á [ avó'ó d'á ] sáé mevêñ.](../images/Asup1.png)
Ásùp ê diná é n'a ású miñkêñêlé mí bón. Ásùp á [ avó'ó d'á ] sáé mevêñ.
Ê dís diná é ne mfōl. Ê dís [ avó'ó d'á ] vè.
Ándó'o dí é mane ya ê kôt. Ándó'o [ avó'ó d'á ] wúm ê bibumá.
4. Ñgê wo kób'ajô yà jôm ê jíá aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, õfêfêbàé éyêmbet éñgun ô ne:
èvók
Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "èvók" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ê fa nyí è n'akáp.
Kelê jep ê fa [ èvók ].
M'a yi náa ô vun éwólo jíná. M'a yi ê fe ô vun éwól' [ èvók ].
A ñgá tátè nyoñ ê jàt ê dá; a betá zú nyoñ ê jàt é [ èvók ].
5. Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "évók" ôseñg'été. Èyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
évók + é = évó' + é ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ê kábate nyilí è ne énjañgán; ê kábat [ èvó' è ] ne énjanán.
Ê fa nyí è n'akáp.
![Ê fa nyí è n'akáp. Ê fa [ èvó' è ] n'atùl.](../images/Fa2.png)
Ê fa [ èvó' è ] n'atùl.
Ê biañ nyíná è n'ayõl. Ê biañ [ èvó' è ] n'èzezek.
Ésáé jiná é ne ayáé.
Ésáé jin'é n'ayáé.
Ésáé [ èvó' é ] ne õyàp.
És'é [ èvó' é ] n'õyàp.
6. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
èvók + j'á = èvó'ó + j'á ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Bê ñgá yeme búti ê ndá nyilí; ê ndá [ èvó'ó j'a ] tóé.
Ê biañe nyíná j'a sáé mbõman. Ê biañ [ èvó' j'a ] sáé ntúi.
Ékõndé jíná j'á yiane nyê. Ékõndé [ èvó' j'á ] yêm ê nye.
7. Ñgê wo kób'ajô yà jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, õfêfêbàé éyêmbet éñgun ô ne:
mbók
Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "mbók" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Me be'ê món ê wuá. Kelê nyoñ ê món [ mbók ].
A ndeme mane ê dí bõmbõ [ mbók ].
Wo yiane láñ ê kálate nyí. Wo yiane ê fe láñ ê kálate [ mbók ].
8. Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "mbók" ôseñg'été. Èyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
mbók + a = mbó' a ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Me bilí bón ê bêbàé.
Món ê wuá a a só láp ê mendím.
Món [ mbó' a ] a kon.
Ôwõndõ nyíná a n'añgôõ.
Ôwõndõ [ mbó' a ] n'èfúmúlu.
Ê kálate nyí a n'ètun. Ê kálate [ mbó' a ] n'ayàp.
10. Ñgê wo kób'ajô yà jôm ê jíá aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, õfêfêbàé éyêmbet éñgun ô ne:
õvók
Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Nsámbá wúá ô só ya. Kelê loene nsámbá [ õvók ].
Te wo belan ôtyeñe wú; belá'an ôtyeñ [ õvók ].
Bí mbilí éyalán ású nsílí wóñgán. Bí á yi njika'anê ású nsílí [ õvók ].
11. Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun átáta'a ôseñge ñgê k'ôseñ'été. Ñgê wo kóbõ nálè, ê mvú'áa "õvók", wo yiane kõ'õlan ê "ô"
ôvók + ô = õvó' ô ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ê mfóndé wuná ô bilí mfê'é wúá.
Ê mfóndé [ õvó' ô ] bil'ábui mímfêk.
Mbé wúná ô ne mfetán. Mbé [ õvó' ô ] yóo.
Mbé wún'ô ne mfetán. Mb'ô [ õvó' ô ] yóo.
12. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
õvók + w'á = õvó'ó + w'á ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Njóñ ê wuná w'á ke Éfulán; njóñ [ õvó'ó w'á ] ke Ésiñgilí.
Bí mbilí éyalán ású nsílí wóñgán. Nsílí [ õvó'ó w' á ] yiane njika'anê.
13. Ñgê wo kób'ajô é tií aa abui ê bõt, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, õfêfêbàé éyêmbet éñgun ô ne:
bevók
Õ ne belan èñgun ê "bevók" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Tátè'è láñ ê bêkálate báná.
Jõké'è bêkálate [ bevók ].
Bõt bèziñ bê só ya. Kelê loene ê bõt [ bevók ].
M'a toñ ê bón ê baná; wo yiane toñ ê bón ê [ bevók ].
14. Õ ne belan èñgun ê "bevók" ôseñg'été. Èyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
bevók + bê = bevó'ó + bê ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Me lõô món ê wõè wúá a a tyáé nja'a.
Ê bón ê [ bevó'ó bê ] ne ê vé?
Beyêñ beziñ bê só ya; bêyêñ [ bevó'ó bê ] têle ôkàñ;
15. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
bevók + b'á = bevó'ó + b'á ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ê bõte bálé b'á ke áfúp.
Ê bõte [ bevó'ó b'á ] só ékôán.
Beyêñ beziñ bê só ya; bêyêñ ê [ bevó'ó b'á ] zu ôkàñ.
16. Ñgê wo kób'ajô yà ábui bíôm aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, õfêfêbàé éyêmbet éñgun ô ne:
bivók
Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "bivók" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Kelê vaa bíyé bilí, ndembên ê wo ê ye tyelè bíyé [ bivók ].
M'a víni bíkõndé biná; m'a nye'e bíkõndé [ bivók ].
Amú jé mí ñgá mane dí bídí [ bivók ]?
17. Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "bivók" ôseñg'été. Èyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun "a":
bivók + bí = bivó'ó bí ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Biyé biziñ bí ne ê nd'é èté; biyé [ bivó'ó bí ] tyelê ê ñkòl.
![Évúlút ê jilí é ne èvêle. Bívúlút ê [ bivó'ó bí ] ne èvíndi.](../images/Bivulut2.png)
Évúlút ê jilí é ne èvêle. Bívúlút ê [ bivó'ó bí ] ne èvíndi.
Évúlút ê jil'é n'èvêle. Bívúlút ê [ bivó'ó bí ] n'èvíndi.
Bíkõndé biná bí á yêm ê ma. Bíkõndé [ bivó'ó bí ] á yiane.
18. Ñgê wo kób'ajô yà ábui bíôm aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, õfêfêbàé éyêmbet éñgun ô ne:
mevók
Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "mevók" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ê fa nyí è ntóo akáp.
Kelê jep ê mêfa [ mevók ].
M'a nye'e mêkala máná.
M'a víni mêkala [ mevók ].
Nyá'á mêndím ê maná. Te wo nyú mêndím ê [ mevók ].
19. Õ ne belan èñgun ê "mevók" ôseñg'été. Èyoñ wo kóbõ nálè, ê mvú'áa "mevók", wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
mevók + mê = mevó'ó mê ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ê fa nyí è n'akáp.
Mêfa [ mevó'ó mê ] n'atùl.
Ê sên ê nyiná è ne ású mebám.
Mêsên ê [ mevó'ó mê ] ne ású ékpwémbé.
Mêbiañ máná mê n'ayõl. Mêbiañ [ mevó'ó mê ] n'èzezek.
Wóba'an mêndím ê maná. Mêndím ê [ mevó'ó mê ] ne mvit.
20. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
mevók + m'á = mevó'ó m'á ...
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Mêbiañ máná mê n'ayõl. Mêbiañ [ mevó'ó m'á ] nyum abé.
Metôm mèziñ mê ñgá só aañgõ'é; metôm [ mevó'ó m'á ] ye só dên.
Mêndím ê maná mê ne mvit. Mêndím [ mevó'ó m'á ] nyum abé.
21. Ñgê wo kób'ajô yà ábui bíôm aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, õfêfêbàé éyêmbet éñgun ô ne:
mivók
Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun "mivók" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Mbé wúá ô ne mfetán. Kelê diin mímbé [ mivók ].
Me ñgá nyoñe mimfóndé miziñ. Me ñgá lí'í mímfóndé [ mivók ].
Bí á yeme náa ô yaláane ya ê minsílí miziñ; vedá wo yiane ê fe yalane mínsílí [ mivók ].
22. Õ ne belan õfêfêbàé éyêmbet éñgun ê "mivók" ôseñg'été. Èyoñ wo kóbõ nálè, ê mvú'áa "mevók", wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
mivók + mí ...
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Me ñgá nyoñe mimfóndé mí mbê mfúbán; mímfóndé [ mivó'ó mí ] mbê mvit.
Mbé wú ô ne mfetán. Mímbé [ mivó'ó mí ] yóo.
Minsílí miziñ mí á vólõ. Minsílí [ mivó'ó mí ] á ndêñêle.
Mimfèfè Bífíá
añgan (abui: mêñgan) _("lesson"/"leçon")_
èñgun (abui: biñgun) _("pronoun"/"pronom")_
ènyônyôt (abui: binyônyôt) _("inclusive"/"inclusif")_
ènyôt (abui: binyôt) _("inclusion"/"inclusion")_
èyêmbe (abui: biyêmbe) _("(a) contrast"/"contraste")_
èyêmbet éñgun (abui: biyêmbet ê biñgun) _("contrastive"/"pronom contrastif")_
èyêmbet éñgun (abui: biyêmbet ê biñgun) _("contrastive pronoun"/"pronom contrastif")_
ènyônyôt éyêmbet éñgun (abui: binyônyôt ê bíyêmbet ê biñgun) _("inclusive contrastive pronoun = contrastive pronoun of inclusive"/"pronom contrastif inclusif")_
õmíês (abui: amíês) _("subject"/"sujet")_
ntôõ (abui: mintôõ): _("next"/"suivant")_
ñkpwáa (abui: miñkpwáa) _("previous"/"précédent")_
õseñge (abui: aseñge) _("sentence/phrase")_
ê tyamban): _("to oppose each other"/"s'opposer")_
ê tyambe): _("to oppose"/"opposer")_
ê yêmbe): _("to contrast, to show a constrast between two things"/"contraster, montrer un contrast entre deux choses")_
Mêñgan máná mê ne ású na bí yé'é anê b'á kóbô Búlu. Ñgê wo yêne jôm èziñ é n'ábé ñgê ke njuk, ñgê wo kômbô kómêkane, tili'i dê mfá'á ya bila'aé.
These lessons are meant to teach how to speak the Bulu language. If you have a comment, a suggestion, or a critique, please write it in the Comments section.
Ces leçons enseignent comment parler la langue Boulou. Si tu as des commentaires, des suggestions, ou des critiques, écris-les dans la section des commentaires. (n k o b o b u l u AT g m a i l dot c o m)
Nsámá'a-Ndetên: http://www.nkoboboulou.com/nkoban/Angan43.htm