Ñyé'án Ñkóbán Búlu - Añgan 38 - Anyenyom Ê Biñgun
1. Bí á yé'è ñkóban Búlu.
B'á jô na mõt a a nyome jôm èziñ ê mfá'á bíôm bifê éyoñe mõt ate a nê ñgul ya ê líti náa jôm éte j'á selan a ê bíôm bivók. Biñgun biziñ bí á vólõ mfá'ôte.
Õnyenyon éñgun ô n'èñgun j'á vólõ mfá'á yà nyome jôme nyôme jômê jíá é né aa bíôm bifê. Anyenyom ê biñgun é n'abui. Õnyenyon éñgun w'á fumele aa ntótán ômíês, á dañ ê dañ ntótán yà átáta'a ômíês.
Ñgê ê jam wo kóbõ d'á fombõ jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, õnyenyom éñgun ô ne:
ate, atê
Õ ne belan õnyenyom éñgun áman ôseñge. Ású bive'án, tótê mêjô maná:
A ñgá yõlè ma món [ ate ].
Émíén a ñgá bíáé món [ ate ].
2. Õ ne belan õnyenyom éñgun ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgune "a" ñgê ke "á". Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Món [ ate a ] be'ê mfóndé.
Ye món [ ate a ] be'ê fô'ó mfóndé?
Kelê fombõ ñgê món [ ate a ] be'ê mfóndé.
Ñnêñ wôé a bôõ sí. Ñnêñ [ ate ] a a kon.
3. Ñgê wo kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, õnyenyom éñgun ô ne:
éte
Õ ne belan èñgun "éte" áman ôseñge. Ású bive'án, tótê mêjô maná:
Nyá'á biañ [ ète ].
Èlé é ñgá ku ètám. Mõt èziñ á njí ba'aé élé [ éte ].
Bêbíén bê ñgá lôñ ê ndá [ ète ].
Be ñgá bôé áñgámbá [ éte ].
Tyé [ ète ], maámíén me ñgá bõme ñkúl.
4. Õ símêsa'ane náa õ ne belan õnyenyom éñgun ôseñg'été. Éyoñ wo ê bo nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun ("è", "é", "d'á", "j'á"). Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Èlé [ éte é ] ñgá ku ètám.
Akusábo áfúp [ éte é ] n'ánên, wo yiane man ê lí de.
3. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
ète + j'a
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Dís [ éte d'á ] vús.
Èsáé [ éte j'á ] kát ê bíà.
5. Ñgê wo kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun ô ne:
ôte
Ô ñga yeme náa õ ne belan õnyenyom éñgun áman ôseñge. Ású bive'án, tótê mêjô maná:
Te wo jáé mfóndé [ ôte ]; ô ne mvit. Te wo jáé mfónd'ôte.
10. Wo yem ê fe náo õ ne belan õnyenyem éñgun ôseñge été. Ású bive'án, tót ê mêjô maná
Mfóndé [ ôte ] w'á yêm ê wo. Te wo jáé wõ.
3. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
ôte + w'a
Ású bive'án, tót ê mam máná,
6. Ñgê wo kób'ású bíôm bé n'ábui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun ô ne:
bete, bête
Ású bive'án, tótê mam máná:
7. Ñgê wo kób'ású ábui bíôm, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun ô ne:
bite, bíte
Ású bive'án, tótê mam máná:
Solé'è bidí [ bíte ]!
8. Ñgê wo kób'ású ábui bíôm aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun ô ne:
mete, mête
Ású bive'án, tótê mam máná:
Te wo nyú mendím [ mête ].
9. Õ símêsa'ane náa õ ne belan õnyenyom éñgun ôseñg'été. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Mendí [ mête mê ] bilí nsul.
Mís [ mête m'á ] vús.
7. Ñgê wo kób'ású ábui bíôm aa õmíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun ô ne:
mite, míte
Ású bive'án, tótê mam máná:
Mimfóndé [ míte mí á ] yêm ê ma.
2. j'á káa aa "l", ñgê ke "m", ñg ke "n", ñgê ke "y", tótê bífíá biná:
3. Ñg'éfíá j'á káa aa "a" (ñgê ke bimep bíé), ñgê ke "b", ñgê ke "d", ñgê ke "f", ñgê ke "j", ñgê ke "k", ñgê ke "ñg", ñgê ke "ñgbw", ñgê ke "ny", ñgê ke "s", ñgê ke "t", ñgê ke "ty" tótê bífíá biná:
Ékõtõ' éte é ne anên. Ékõtõ' ét'é n'anên.
5. Ñg'éfíá j'á káa aa "o" (ñgê ke bimep b), ñgê ke "v", ñgê ke ê ke "kpw", ñgê ke "l", ñgê ke "m", ñgê ke "n", "ñg", "ñgbw", ñgê ke "ny", ñgê ke "s", ñgê ke "t", ñgê ke "ty", ñgê ke "v", ñgê ke "y", ñgê ke "z", ñgê ke mintótán yà jôé èté ású "d", ñ ê wú "m", ñ ê wú "n", ñ ê wú "v", tótê bífíá biná:
Diín mbé ôte!
Bí á nye'e ñkóbõ ôte.
Mbé ôte w'á feteban ètám.
Ñgê jam é ne ê vôm mõt aa kóbô aa èfíá é n'õmvon...
7. Ñg'éfíá j'á káa aa "bi" (ñgê ke bí), tótê bífíá biná:
9. Ñg'éfíá j'á káa aa "b" ñgê ke "be", ñgê ke "j", tótê bífíá biná:
Bisáé bíte bí n'ayáé.
Ba'alêe bidí bíte!
11. Ñg'éfíá j'á káa aa "me", tótê bífíá biná:
(;)
Mebiañ mê betê ê tawôlõ. Kelê nyoñê mebiañ mête.
Mua mête m'á fók.
Mênjeñ mête mê ne mfúbán.
Á mane ya ê nyú meyo mête.
13. Ñg'éfíá j'á káa aa "mi", tótê bífíá biná:
7. Bive'án:
Ású bífíá bí á káa aa "õ/ô", "w" mintótán yà jôé èté yà "b"
mbón wuná
Ású bífíá bí á káa aa "a", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne:
di, diná
Bive'án:
anò di
akon diná
Ású bífíá bí á káa aa "be", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne:
ba/bá
Bive'án:
beñgõé ba
bekóé baná
belombõ bá
Ású bífíá bí á káa aa "bi", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne:
bi/bí
Bive'án: bisáé bi, bikon bí
Ású bífíá bí á káa aa "m", "me/mê":
ma/má. Bive'án: mís ma, mam máná, mebo má, mefóé maná, melúma, mebiañ má
Ású bífíá bí á káa aa "mi", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne mi/mí. Bive'án: mimbé mi
Ású bífíá bí á káa aa "a", "b", "d", "è/é", "j", "f", "k", "ty""ny", "ñg", "t", "v", "z":
ète/éte. Bive'án: abo é, biañ éte, dís éte, ésáé éte, fóé éte, jam éte, kóé éte, ñgõé éte, tòm éte, tyé ète, zen éte
Ású bífíá bí á káa aa "kpw", "l", "m", "n", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne:
ate. Bive'án: lombõ ate, ma'a ate. Bive'án bí ne: kpwekpwa ate, vôm ate
Ású bífíá bí á káa aa "õ/ô", "w", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne mintótán yà jôé èté yà "b":
wu/wuná, wú/wúná, vi. Bive'án: ônon wu, wòñ wuná, mbón wu
Ású bífíá bí á káa aa "a", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne:
di, diná
Bive'án: anò di, akon diná
Ású bífíá bí á káa aa "be", be Direct Demonstrative Pronoun bê neba/bá
Bive'án: beñgõé ba, bekóé baná, belombõ bá
Ású bífíá bí á káa aa "bi", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne:
bi/bí
Bive'án: bisáé bi, bikon bí
Ású bífíá bí á káa aa "m", "me/mê": ma/má
Bive'án: mís ma, mam máná, mebo má, mefóé maná, melúma, mebiañ má
Ású bífíá bí á káa aa "mi", be Direct Demonstrative Pronoun bê ne:
abú (abui: mebú): tilde
añgan (abui: mêñgan): lesson/leçon
èjús (abui: bijús): comment/commentaire
ñkpwáa (abui: miñkpwáa): previous/précédent
èñgbwaé (abui: biñgbwaé): direct/direct(e)
ènyuan (abui: binyuan): démonstration/demonstration
ènyunyuan éñgun (abui: binyunyuan biñgun): demonstrative pronoun/pronom démonstratif
ê fõk: to point/pointer
ntôo (abui: mintô): next/suivant
õvet (abui: avet): indirect/indirect
ê tyóé: to study/êtudier
ê vulan: to mention/mentionner
Mêñgan máná mê ne ású na bí yé'é anê b'á kóbô Búlu. Ñgê wo yêne jôm èziñ é n'ábé ñgê ke njuk, ñgê wo kômbô kómêkane, tili'i dê mfá'á ya bila'aé.
These lessons are meant to teach how to speak the Bulu language. If you have a comment, a suggestion, or a critique, please write it in the Comments section.
Ces leçons enseignent comment parler la langue Boulou. Si tu as des commentaires, des suggestions, ou des critiques, écris-les dans la section des commentaires. (n k o b o b u l u AT g m a i l dot c o m)
Nsámá'a-Ndetên: http://www.nkoboboulou.com/nkoban/Angan42.htm