Ñyé'án Ñkóbán Búlu - Añgan 33 - Bitõtõé Bíjújú'ú Biñgun
1. Bí á yé'è ñkóban Búlu.
Èjújú' éñgun é n'èñgun j'á líti ê mõt a nêe jôm ñgê ke bíôm, ê tít é nêe jôm ñgê ke bíôm, ê jôm é nêe jôm ñgê ke bíôm, ñgê ke ê jam é nêe jôm ñgê ke bíôm. Bijújú'ú bíñgun bí ne fátan ébàé.
Ètõtõé éjújú' éñgun é n'éjújú' éñgun j'á líti èjú' étõé-ètõé. Bitõtõé bíjújú'ú biñgun bí n'abui. Ètõtõé éjújú' éñgun j'á fumele aa ntótán ômíês, á dañ ê dañ ntótán yà átáta'a ômíês.
Ñgê wo kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, ètõtõé éjújú' éñgun é ne:
dam ñgê ke dáam
Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
M'a báñête wo ê jàl ê [ dam ].
M'a báñête wo ê jà [ dáam ].
M'a nye'e jàl ê [ dam ]. È ne mfúbán.
2. Õ ne beleban ètõtõé éjújú' éñgun ôseñge été. Èyoñ wo ê bo nálè, ê mvú'áa "dam" ñgê ke "dáam", wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éñgun ê "è" ñgê ke "é":
dam + é
dáam + é
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Dís ê [ dam é ] n'èvêle.
Afúp ê [ dam é ] n'anên.
Abume [ dáam é ] mane ya ê vús.
Jàl ê [ dam é ] ne mfúbán.
Jàl [ dáam é ] ne mfúbán.
3. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt ê "d'á":
dam + d'á
dáam + d'á
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Dís ê [ dam d'á ] táé.
Abo [ dáam d'á ] vús.
4. Ñgê wo kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, ètõtõé éjújú' éñgun é ne:
jam ñgê ke jáam
Õ ne belan èñgun ê "jam" ñgê ke "jáam" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
M'a tõñe mvôé [ jam ].
Ye wo víni ésáé [ jam ]?
A a ke ê ndá [ jam ].
5. Õ ne belan èñgun ê "jam" ñgê ke "jáam" ôseñg'été. Ñgê wo kóbõ nálè, ê mvú'áa "jam" ñgê ke "jáam", ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan ê "è" ñgê ke "é":
jam + é
jáam + é
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Biañ [ jam è ] n'ayõl.
Ndá [ jam è ] ñgá ku.
Ndá [ jam é ] ñga ku.
Mvôé [ jam è ] ne èlēs. Mvôé [ jam è ] n'èlēs.
Èsáé [ jam é ] n'ayáé.
Èkõndé [ jam é ] n'èvíndi.
6. Ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, ê mvú'áa "jam" ñgê ke "jáam", wo yiane kõ'õlan ê "j'a" ñgê ke "j'á":
jam + j'a
jam + j'á
jáam + j'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Bí ñgá diin bifatyelê. Èfatyelê [ jam j'á ] kuane bidí.
Mvôé [ jam j'a ] ye só aakítí.
7. Ñgê mõte wuá a a kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
wom, ñgê ke wóom, ñgê ke viam
Õ ne belan èñgun "wom", ñgê ke "wóom", ñgê ke "víam" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Me wô'õ sõp ê mfiñgá [ wom ].
Amú jé wo víni món ê [ wom ]? Wo víni món ê [ wom ] amú jé?
8. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, wo yiane kõ'õlan èñgbwêñgbwên éñgun:
wom + a
wóom + ô
víam + ô
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Kpwekpwa [ wom a ] ñgá bú'í.
Ñnêñ ê [ wom a ] ñgá só aañgõ'é.
Mfóndé [ víam ô ] ne mvit.
Õtyeñ [ wóom ô ] n'ètun.
Me ñgá só ê jàl aañgõ'é. Me ñgá lí'í mbé [ viam ô ] yóo.
9. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt ê "w'á":
wom + w'á
wóom + w'á
víam + ví + á
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Mfóndé [ wom w'á ] nyum abé.
10. Ñgê wo kóbõ aa mõte wuá ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
dõé ñgê ke dôé
Õ ne belan èñgun ê "dõè" ñgê ke "dôé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Ajô é n'a ájô [ dõé ].
Bí ñgá suan ê jàl ê [ dõé ].
Bê ñgá mane lí áfúp ê [ dôé ].
Wo nye'e jàl ê [ dõé ]. É ne mfúbán.
11. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, õ ne kõ'õlan éñgun ê "é":
dõé + é ...
dôé + é ...
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Jàl ê [ dôé é ] ne mfúbán.
Afúp [ dôé é ] n'anên.
Abume [ dôé é ] mane ya ê vús.
12. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
dõé + d'á ...
dôé + d'á ...
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Abo [ dôé ] d'á táé.
13. Ñgê wo kóbõ aa mõte wuá ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
jõé ñgê ke jôé
Õ ne belan èñgun "jõé" ñgê ke "jôé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Kelê ê ndá [ jõé ].
Amú jé wo víni ésáé [ jõé ]?
14. Õ ne belan éñgune "jõé" ñgê ke "jôé" ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, wo yiane kõ'õlan ê "è" ñgê ke "é". Ású bive'án, tót ê mam máná,
jõé + è
jõé + é
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Èkõndé [ jõé é ] n'èfúmúlu.
Biañ [ jõé è ] n'ayõl.
Ndá [ jõé è ] ñga ku.
Èsáé [ jõé é ] n'ayáé.
Mvôé [ jõé è ] ne èlēs.
14. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
jõé + j'a
jôé + j'á
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Èfatyelê [ jõé j'á ] kuane meyok.
15. Ñgê wo kóbõ aa mõte wuá ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
wõè, ñgê ke wôé, ñgê ke víõé
Õ ne belan èñgun "wõé", ñgê ke "wôè", ñgê ke "víõé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Me ndeme sõp ê mfiñgá [ wõè ].
A a víni món ê [ wõè ].
Ye ô mane ya ê jep ôtyeñ [ wôè ]?
16. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Éyoñ wo ê bo nálè, wo yiane kõ'õlan èñgbwêñgbwên éñgun:
wõé + a ...
wõé + ô ...
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Móne [ wõé a ] n'atyêñ.
Kpwekpwa [ wõé a ] ñgá bú'í.
Ñnêñê [ wõé a ] ñgá só aañgõ'é.
Vie' [ wõé ô ] ne njálán.
Mfóndé [ wõé ] ô ne mvit.
Mbé [ wõé ô ] ne mfetán.
17. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
wõé + w'á ...
wôé + w'á ...
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Vie' ê [ wõé w'á ] dík.
18. Ñgê mía mõt èziñ mí á kóbõ ájô mõt mfê ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
dé
Õ ne belan ètõtõé éjújú'ú éñgun áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Ñgobé j'a líti mõt asú [ dé ].
Abômõ a báñête wo ê jàl ê [ dé ]. A a báñête wo ê jà [ dé ].
M'a nye'e ê jàl ê [ dé ]. É ne mfúbán.
19. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Éyoñ wo ê bo nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
dé + é
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Afúp ê [ dé é ] n'anên.
Abume [ dé é ] mane ya ê vús.
Jàl ê [ dé é ] ne mfúbán.
Afúp [ dé é ] n'anên.
20. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
dé + d'á
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Abo [ dé d'á ] táé.
21. Ñgê mía mõt èziñ mí á kóbõ ájô mõt mfê ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
jé ñgê ke jèé
Õ ne belan èñgun "jé" ñgê ke "jèé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
M'a nye'e èkõndé [ jé ].
A a víni èsáé [ jé ].
Á kelê ê ndá [ jèé ].
22. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Éyoñ wo ê nálè, biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan ê "è" ñgê ke "é":
jé + é
jèé + è
jèé + é
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Èsáé [ jé é ] n'ayáé.
Biañ [ jèé é ] n'ayõl.
Ndá [ jèé è ] ñga ku.
Mvôé [ jèé è ] ne èlēs.
23. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
jé + j'a
jé + j'á
jèé + j'a
jèé + j'á
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Èfatyelê [ jé j'á ] kuane bikpwaé.
24. Ñgê mía mõt èziñ mí á kóbõ ájô mõt mfê ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
wé, ñgê ke wèé, ñgê ke víé
Õ ne belan èñgun "wé", ñgê ke "wèé", ñgê ke "víé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Mê tame sõp ê mfiñgá [ wé ].
Ye wo feme món ê [ wèé ]? Amú jé wo ê feme món ê [ wèé ]?
25. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, wo yiane kõ'õlan ê "a":
wèé + a
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Móne [ wèé a ] n'atyêñ.
Kpwekpwa [ wèé a ] ñgá bú'í.
26. Ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, wo yiane kõ'õlan ê "ô":
wé + ô
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Mbé [ wé ô ] yóo.
Vie' [ wé ô ] ne njálán.
Mfóndé [ wé ô ] ne mvit.
Õtyeñ [ wé ô ] n'ètun.
Ñnêñ ê [ wèé a ] ñgá só aañgõ'é.
27. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
wé + w'á
wèé + w'á
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Ñkán ê món w'á sótan. Ñkán ê [ wé w'á ] sótan.
28. Ñgê wo kóbõ ású mam môé ve mam mête mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
bam ñgê ke báam
Õ ne belan èñgun "bam" ñgê ke "báam" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Wo feme bón ê [ bam ].
Amú jé wo ê feme bón ê [ bam ]?
29. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ñgê wo kóbõ nálè, biyoñ biziñ wo yiane kõ'õlan éñgun ê "bê":
bam + bê
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Bón ê [ bam bê ] ne mintyêtyêñ.
30. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
bam + b'á
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Bón ê [ bam b'á ] yôn.
31. Ñgê wo kóbõ ású mam môé ve mam mête mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
biam ñgê ke bíam
Õ ne belan èñgun "biam" ñgê ke "bíam" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
M'a nye'e bikõndé [ biam ].
Me ñgá solè bidí [ biam ].
32. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ñgê wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgun ê "bí":
biam + bí
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Bidí [ biam bí ] ne mváé.
33. Ñgê wo kóbõ ású mam môé ve mam mête mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
mam ñgê ke máam
Õ ne belan èñgun ê "mam" ñgê ke "máam" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
M'a sám ê mó [ mam ].
34. Õ ne belan èñgun ê "mam" ñgê ke "máam" ôseñg'été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun. Biyoñ biziñ, wo yiane belan èñgun ê "mê":
mam + mê
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Mefúp ê [ mam mê ] ne anên.
35. Biyoñ biziñ, wo yiane belan èjêt:
mam + m'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Mesōñ ê [ mam m'á ] táé.
Mebo [ máam m'á ] vús.
36. Ñgê wo kóbõ ású mam môé ve mam mête mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
miam ñgê ke míam
Õ ne belan èñgun "miam" ñgê ke "míam" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Me wô'õ sõp ê mímfiñgá [ miam ].
37. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun. Biyoñ biziñ, wo yiane belan èñgun ê "mí":
míam + mí
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Ye minsílí [ míam mí ] n'abé?
38. Ñgê wo kóbõ aa mõt èziñ ású mam mé mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
biõé ñgê ke bíõé
Õ ne belan èñgune "biõé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Ô ñgá nyúme bía bidí [ biôé ].
Õ wô'õ solè bidí [ biõé ].
39. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, ê mvú'áa èñgune "biõé", wo yiane kõ'õlan ônyenyet éñgune "bí".:
bíôé + bí
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Bikõndé [ biôé bí ] n'abeñ.
Bidí [ biõé bí ] ñgá'áne mváé.
Biyáé [ biõé bí ] á fô'ôsan; ve bí á ê wô'õ ki ê jôm ê wo jô.
40. Ñgê wo kóbõ aa mõt èziñ ású mam mé mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
bõé ñgê ke bôé
Õ ne belan èñgun "bõé" ñgê ke "bôè" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Me vemêe bón ê [ bõé ].
41. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Éyoñ wo kóbõ nálè, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun. Biyoñ biziñ, wo yiane belan èñgun ê "bê":
bõé + bê
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Bemvôé [ bõé bê ] n'èlês. Bemvôé [ bõé ] bê ne minlêles.
Bóne [ bõé bê ] n'atyêñ.
Beyêñ ê [ bõé bê ] ñgá suan aañgõ'é.
42. Biyoñ biziñ, wo yiane belan èjêt:
bõé + b'á
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Beyêñ ê [ bõé + b'á ] b'á zu ôkàñ.
43. Ñgê wo kóbõ aa mõt èziñ ású mam mé mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
miõé ñgê ke míôé
Õ ne belan èñgun ê "miõé" ñgê ke "míõé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Me ñgá sõp mímfiñgá [ miõé ].
44. Õ ne belan èñgun ê "miõé" ñgê ke "míõé" ôseñg'été. Èyoñ éte, wo yiane kõ'õlan ê "mí":
míõé + mí
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Minsílí [ miõé ] mí á dañ abui.
Mimfóndé [ míõé ] mí ne mvit.
45. Ñgê wo kóbõ aa mõt èziñ ású mam mé mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
mõé ñgê ke môé
Õ ne belan èñgun ê "mõé" ñgê ke "môé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Õ be'ê ôwõndõ ê móé [ môé ].
46. Õ ne belan èñgun ê "mõé" ñgê ke "môé" ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, wo yiane kõ'õlan èñgbwêñgbwên éñgun. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan ê "mê":
mõé + mê
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Mebiañ [ môé mê ] n'ayõl.
Mevie' [ môé mê ] ne njálán.
Mefúp ê [ mõé mê ] n'anên.
47. Biyoñ biziñ, wo yiane belan èjêt:
mõé + m'á
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ye mebo [ môé m'á ] táé?
Me lõô mesõñ [ môé ] m'á ku.
48. Ñgê wo kóbõ mam m'á fombõ mõt mfê ású mam mé mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
bé ñgê ke bèé
Õ ne belan èñgun ê "bé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
A a mvamane bón ê [ bé ].
49. Õ ne belan èñgun ê "bé" ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, wo yiane kõ'õlan èñgbwêñgbwên éñgun. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan ê "bê":
bé + bê
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Bemvôé [ bé bê ] n'èlēs.
Bóne [ bé bê ] n'atyêñ.
Beyêñê [ bé bê ] ñgá suan aañgõ'é.
50. Biyoñ biziñ, wo yiane belan èjêt:
bé + b'á
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
M'a wô' anê bón ê [ bé b'á ] yôn.
51. Ñgê wo kóbõ mam m'á fombõ mõt mfê ású mam mé mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
bíé
Õ ne belan èñgune "bíé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
A wô'õ solé bidí [ bíé ].
A ñgá nyoñe bika'á [ bíé ]. A kêlé.
52. Õ ne belan èñgun ê "bíé" ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, wo yiane kõ'õlan èñgbwêñgbwên éñgun:
bíé + bí
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Bidí [ bíé bí ] mbê mváé.
Bikõndé [ bíé bí ] ne mfõl.
Bisáé [ bíé bí ] n'ayáé.
53. Ñgê wo kóbõ mam m'á fombõ mõt mfê ású mam mé mê n'ábui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
mé
Õ ne belan èñgun ê "mé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
A a ke yên mêndá [ mé ].
54. Õ ne belan èñgun ê "mé" ôseñg'été. Èyoñ éte, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, wo yiane kõ'õlan ê "mê":
mé + mê
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Mebiañ [ mé mê ] n'ayõl.
Mefúp ê [ mé mê ] n'anên.
Mesõñ [ mé mê ] wô'õ ku.
Mesõñ [ mé mê ] ñgá mane ku.
55. Biyoñ biziñ, wo yiane belan èjêt:
mé + m'á
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Mebo [ mé m'á ] táé.
56. Ñgê wo kóbõ mam m'á fombõ mõt mfê ású mam mé mê n'abui, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
míé
Õ ne belan èñgun ê "míé" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Bí wô'õ sõp mímfiñgá [ míé ].
57. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgune "míé" ôseñg'été. Ñgê wo bo nálè, wo yiane kõ'õlan èñgbwêñgbwêne "míé":
míé + mí
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Mimfóndé [ míé mí ] ne mvit.
Mimbé [ míé mí ] fetê.
58. Ñgê ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
dáñgán
Õ ne belan èñgune "dáñgán" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Bí á nye'e jàl ê [ dáñgán ]. È ne mfúbán.
Bí á báñête wo ê jàl ê [ dáñgán ]. Bí á báñête wo ê jà [ dáñgán ].
59. Õ ne belan èñgun ê "dáñgán" ôseñg'été. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éñgun ê "é":
dáñgán + é
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Jàlê [ dáñgán é ] ne mfúbán.
Afúp [ dáñgán é ] n'anên.
Dômbá [ dáñgán é ] bilí ôndôndôõ.
60. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
dáñgán + d'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Ayó'ó [ dáñgán d'á ] vólõ bíà.
61. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
jañgán ñgê ke jáñgán
Õ ne belan èñgun ê "jáñgán" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
M'a búlan ê ndá [ jañgán ].
A wô'õ zu ékôán ê [ jáñgán ].
62. Õ símêsa'ane náa õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été, Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan ê "è" ñgê ke "é":
jáñgán + é
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Kpweme [ jañgán è ] n'ayôñ.
Biañ [ jañgán é ] n'ayõl.
Ndá [ jañgán è ] ñgá ku.
Èsáé [ jáñgán é ] n'ayáé.
Zõm [ jañgán è ] ne mváé.
Sí [ jañgán è ] ne ê ñkõl.
63. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
jáñgán + j'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Èfatyelê [ jáñgán j'á ] kuane biyé.
64. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
woñgán ñgê ke wóñgán
Õ ne belan èñgun ê "wóñgán" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
A wô'õ sõp ê mfiñgá [ wóñgán ].
Bí á yi ô ba'alêe món ê [ woñgán ].
65. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlaa éñgbwêñgbwên éñgun:
woñgán + a
wóñgán + ô
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Món ê [ woñgán a ] n'atyêñ.
Ñnêñ ê [ woñgán a ] ñgá só aañgõ'é.
Mfiñgá [ woñgán ô ] ne mvit.
Mbé [ wóñgán ô ] yóo.
66. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
wóñgán + w'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
67. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
dênán ñgê ke dánán
Õ ne belan èñgun ê "dênán" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Kel'ánè lí áfúp ê [ dênán ].
Mí á nye'e jàlê [ dênán ]. É ne mfúbán.
55. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun "ênán" ôseñg'été. Èyoñ éte, wo yiane kõ'õlan éñgune "é":
dênán + é
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Jàl ê [ dênán é ] ne mfúbán.
Afúp [ dánán é ] n'anên.
Dômbá [ dênán é ] bilí ôndôndôõ.
56. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
dênán + d'á
dánán + d'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
57. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
jenán/jênán ñgê ke janán/jánán
Õ ne belan èñgun ê "jênán" ñgê ke "jánán" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Amú jé mí á víni ésáé [ jênán ]?
58. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgune "jênán" ñgê ke "jánán" ôseñg'été. Èyoñ éte, wo yiane kõ'õlan éñgune "é":
jánán + é
jenán + é
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Biañ [ janán é ] n'ayõl.
Ndá [ jenán è ] ñgá ku.
Èsáé [ jenán é ] n'ayáé.
Sí [ janán è ] ne ê ñkõl.
Mvam [ jenán è ] n'abui.
Èfatyelê [ jênán j'á ] kuane fémbé.
Keláne ê ndá [ janán ].
59. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
wonán ñgê ke wõnán
Õ ne belan èñgun ê "wónán" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Me vemêe món ê [ wonán ].
A wô'õ sõp ê mfiñgá [ wónán ].
60. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgune "woná" ôseñg'été. Èyoñ éte, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
wonán + a
wónán + ô
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Móne [ wonán a ] n'atyêñ.
Vie' [ wónán ô ] ne njálán.
Mfiñgá [ wónán ô ] ne mvit.
Mbé [ wónán ô ] ne mfetán.
Ñnêñ ê [ wonán a ] ñgá só aañgõ'é.
61. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
wónán + w'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
62. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
dáp ñgê ke dábá
Õ ne belan èñgun ê "dáp" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
B'á nye'e jàlê [ dáp ]. É ne mfúbán.
B'á báñête wo ê jàl ê [ dábá ]. Bí á báñête wo ê jà [ dábá ].
63. Õ símêsa'ane náa õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Èyoñ éte, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
dáp + é
dábá + é
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Jàl ê [ dábá è ] ne mfúbán.
Afúp [ dábá é ] n'anên.
Dômbá [ dábá é ] bilí ôndôndôτ.
64. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
dábá + d'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Ayó' [ dábá d'á ] vólõ bê.
65. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
jap, ñgê ke jàp ñgê ke jabá
Õ ne belan èñgun ê "jáp" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Bê kelê ê ndá [ jabá ].
Amú jé wo víni ésáé [ jábá ]?
66. Õ símêsa'ane náa õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Èyoñ éte, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
jáp + é ...
jábá + é ...
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Biañ [ jabá é ] n'ayõl.
Ndá [ jabá è ] ñgá ku.
Èsáé [ jábá é ] n'ayáé.
Sí [ jabá è ] ne ê ñkõl.
67. Biyoñ biziñ, wo yiane kõ'õlan éjêt:
jábá + j'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Ndá [ jabá j'a ] ku.
68. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású jôm ê jíá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
wòp ñgê ke wóbá
Õ ne belan èñgun ê "wóp" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
A ndeme sõp ê mfiñgá [ wóbá ].
69. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été.Èyoñ éte, wo yiane kõ'õlan éñgbwêñgbwên éñgun:
wóp + a/é/ô ...
wábá + a/é/ô ...
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Móne [ wòbá a ] n'atyêñ.
Mbé [ wòbá ô ] ne mfetán.
Ñnêñ ê [ wòbá a ] ñgá só aañgõ'é.
70. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
báñgán
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Nyáte a toñe bón dip [ báñgán ].
71. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Éyoñ wo ê bo nálè, ñg'ômíê w'á tótêban avál èziñ, wo yiane kõ'õlane "bê":
báñgán + bê
Ású bive'án, tót ê mam máná:
Bóne [ báñgán bê ] n'atyêñ.
Beyêñ ê [ báñgán ] bê ñgá só aañgõ'é.
72. Ñg'ômíê w'á tótêban avál èziñ, wo yiane kõ'õlane "b'á":
báñgán + b'á
Ású bive'án, tót ê mam máná,
Bón ê [ báñgán b'á ] nye'e èsáñkáná.
73. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
bíáñgán
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
A ñgá nye'e bídí [ bíáñgán ].
74. Õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun "bíáñgán" ôseñg'été. Èyoñ éte, wo yiane kõ'õlan Ású bive'án, tót ê mam máná,
Bidí [ bíáñgán bí ] mane ya.
67. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
máñgán
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
A ndeme man ê nyú meyo'o [ máñgán ].
68. Õ símêsa'ane náa õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ású bive'án, tót ê mam máná,
Mendá [ máñgán mê ] ñgá ku.
Mesí [ máñgán mê ] ne ê ñkõl.
Mebiañ [ máñgán mê ] n'ayõl.
Ve nanê bí ñgá mane dí, mebum [ máñgán ] mê ñga vús.
69. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
míáñgán
Õ ne belan èñgun ê "míáñgán" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
A njí sõp ê mímfiñgá [ míáñgán ].
70. Õ símêsa'ane náa õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ású bive'án, tót ê mam máná,
Mimfiñgá [ míáñgán mí ] ne mvit.
Mimbé [ míáñgán mí ] fetê.
71. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
bánán ñgê ke bênán
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Beyêñ ê [ bánán bê ] ñgá suan aañgõ'é.
Bón ê [ bênán bê ] ne mintyêtyêñ.
72. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
bíánán ñgê ke bíênán
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Ye bidí [ bíánán bí ] mane ya?
73. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
mánán ñgê ke mênán
Õ ne belan èñgun ê "mánán" áman ôseñge. Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Kel'ánè ê mendá [ mánán ].
74. Õ símêsa'ane náa õ ne belan ètõtõé éjújú' éñgun ôseñg'été. Ású bive'án, tót ê mam máná,
Mefálá'á [ mênán mê ] bilí bilók.
Mebiañ [ mánán mê ] n'ayõl.
Mendá [ mênán mê ] ñga ku.
75. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
míánán ñgê ke míênán
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Mimbé [ míánán mí ] yóo.
76. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
báp ñgê ke bábá
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Bón ê [ bábá bê ] ne mintyêtyêñ.
Beyêñ ê [ bábá bê ] ñgá suan aañgõ'é.
77. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
bíáp ñgê ke bíábá
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Bidí [ bíábá bí ] mane ya.
78. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
máp ñgê ke mábá
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Mefúp ê [ mábá mê ] n'anên.
Màl ê [ mábá mê ] ne mfúbán.
79. Ñg'ábui ê bõt b'á kóbõ ású ábú bíôm bíábá, ñg'ômíês w'á tótêban avál èziñ, èñgun é ne:
míáp ñgê ke míábá
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Mimfiñgá [ míábá mí ] ne mvit.
Mimbé [ míábá mí ] ne mimfetán.
====================================================Nanê (nyiá wom) a a kon. Nyuá (nyiá wõé) a a kon. Nyiá (nyiá wèé) a a kon. Nanê (nyiá woñgán) a a kon. Nyuá (nyiá wonán) a a kon.
añgan (abui: mêñgan): lesson/leçon
õnyônyós (abui: anyênyós): singular/singulier
ñkpwáa (abui: miñkpwáa): previous/précédent
èñgun (abui: biñgun): pronoun/pronom
ètõtõé (abui: bitõtõé): direct/directe
ê júk: to possess/posséder
ètõtõé éjújú'ú éñgun (abui: bitõtõé bíjújú'ú biñgun): direct possessive pronoun/pronoms possessifs directes
ntôo (abui: mintôo): next/suivant
õmíês (abui: amíês): subject/sujet
õmímíês (abui: amímíês): subjective/subjectif
õmvon (abui: amvon): plural/pluriel
ê fumele: to depend/dépendre
Mêñgan máná mê ne ású na bí yé'é anê b'á kóbô Búlu. Ñgê wo yêne jôm èziñ é n'ábé ñgê ke njuk, ñgê wo kômbô kómêkane, tili'i dê mfá'á ya bila'aé.
These lessons are meant to teach how to speak the Bulu language. If you have a comment, a suggestion, or a critique, please write it in the Comments section.
Ces leçons enseignent comment parler la langue Boulou. Si tu as des commentaires, des suggestions, ou des critiques, écris-les dans la section des commentaires. (n k o b o b u l u AT g m a i l dot c o m)
Nsámá'a-Ndetên: http://www.nkoboboulou.com/nkoban/Angan38.htm