Ñyé'án Ñkóbán Búlu - Añgan 18 - Afát, Mefôté, aa Añgùs
1. Bí á yé'è ñkóban Búlu.
Bí tame yé'è biyõlè biziñ. Bá'álane bífíá biná,
sí
yôp
afan
õsôé, õtõñ
ñkōl
nlam
nseñ
ètíson
ñnè
ñnoñ
ñkák
2. Õfát ô n'èfíá j'á jêt émeba'a ê yà jôm èziñ ñgê ke jam èziñ. Afát é n'abui aa d'á beleban mevál ê mevál.
ñgúm
B'á jô na jôm é ne ñgúm éyoñ é bilí átáta!a aa amané. Ású bive'án yà bíôm bí nê miñgúm, tót ê bífíá biná,
èvúlút
3. Afôté (mbámêtán ê bífíá "afôla" aa "èté") é n'èfíá j'á timin èté yà jôm èziñ, vedá èté yà jôm éte j'á fumele aa jôm èfê. Nál'a a tinane náa ású na bí kób'ajô yà áfôté, bí á yiane tátè bi jôm èziñ é n'édáé.
Mefôté mê ne mevál ê mêbàé. Biyoñ biziñ, afôté é bilí ñgúmba átinán ê dé.
õyàp
B'á jô na jôm èziñ é ne jôm èfê ôyàp éyoñ ê jôm ê baáa é sê ñgul ya ê nambe ê jí ôsú. Ású bive'ela'a ê yà bíôm bí n'ôyàp, tót ê mam máná,
õyàp ê nlam
Me têle õyàp.
4. bebè
B'á jô na jôm èziñ é ne bèbè aa jôm èfê éyoñ jôm ê baáa é nê ñgul ya ê yên ñgê ke ê nambe ê nambe ê jôm ôsú. Ású bive'án, tótê mêjô maná:
Yañgá'ane ma. Mê ntóo bèbè.
5. Õñgùs ô ne ñgúmba éfíá vedá èfí'éte é ne ve èsúka'a ású bifíá bifê; nál'a ne náa wo yiane bámêtan ôñgùs aa èfí'èfê. Mbámeta'anê ôte w'á timin ñgúmbá jam èziñ. Akusábo áñgus é nê mevál ê mevál, abui áñgùs d'á beleban mfá'á yà líti étõé.
be
Õñgùs ê "be" w'á beleban mfá'á yà líti jam é tií aa mõt. Õñgùs ê "be" w'á dañe beleban náa ô tôõ õ õñgùs ê "ê". Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Me toó ê [ be ] Ñkôtõ.
6. akõé
Éyoñ jôm èziñ ê nê ndam vedá é sê ke nje'ese, b'á jô na éfas é nê mbêtán é ne ákõé. Wõnáa, éyoñ nseñ ô njí bo nje'ese, éfas é nê mbêtán é bií jôé,
nseñ ákõé = nsákõé
7. ñkè
Éyoñ nseñ ô sê ke nje'ese, éfas ê nê nsilán é ne "ñkè. Ajô te, éfas j'á siliki ê nseñ é bil'éyõlè,
nseñ ê ñkè = nséñkè
8. mbó
Èfíá "mbó" j'á beleban mfá'á yá líti étõé, anê wo líti ê vôm ê jôm j'á ke. Ású bive'án, tót ê bíjêt ê biná,
mbó-ñgàl
mbó-ñnôm
9. B'á jô na jôm èziñ é ne ê sí éyoñ b'á ve'e èté jé aa ê jí jôm èfê mfá'á yà nje'ese été.
sí
Ású bive'án, tót ê mêjô maná,
Me toó ê [ sí ].
Tabê'e [ sí ]!
Tabá'ánè ê [ sí ]!
Sômbõ'õ ê [ sí ]!
A têle élé sí. A têl'élé sí.
Èfíá "sí" é ne fe bámêtaneban aa èfí'èfê aa bi éyõlè.
ènòñ + sí = ènòsí.
abum + sí = mvumesí
------------------------------------------------------------------------------------------7. Mvíní' èziñ ô ne beleban náa ô líti jam é nê bebè é nambe'e èfê. Tótê éfíá jiná mintótán mílál:
mfôm
("next on one side (both things touch each other)"/"trè proche, à côté" (les deux choses se touchent))
8. Ású bive'án yà belan mvíní' "mfôm", tótê mêjô maná:
Me toó ê mfôm ôsôé.
Õ têle ê mfôme zen.
11. Mvíní' èziñ w'á beleban náa ô líti jam é né ényuna'a été. Tótê éfíá jiná mintótán mílál:
èté, été
12. Ású bive'án, tótê mêjô maná:
ndá èté
áfan été
("in the bush"/"dans la brousse")
Me têle ébé èté.
Õ têle ê mveñ été.
A bôõ ê ndá èté.
Me mbê ê meva' été. Bí mbê ê meva' été.
Bê natê ê ndá été. Bê natête ê nd'áèté.
Têbe'e ê ndá èté!
Têba'anè ê ndá èté!
Me ñgá'an ê nd'éèté.
Été, anyu é bilí ôyêm.
13. Mvíní' èziñ w'á beleban náa ô líti jam é njí bo ényuna'a été. Tótê éfíá jiná mintótán mílál:
átàn
("outside"/"dehors")
19. Ású bive'án yà belan mvíní' "átán", tótê mêjô maná:
("For examples of using the preposition "átàn", repeat the following sentences:"/"Pour des exemples qui utilisent la préposition "átàn", répète ces phrases:")
Me têle átàn.
Mí bôõ átàn.
15. Mvíní' èziñ j'a beleban náa ô líti jam é ne mfá'á wúá yà jôm. Tótê éfíá jiná mintótán mílál:
("There is a preposition you can use to indicate that something is one a side of something else. Repeat the following preposition three times:"/"Il existe une préposition qui permet d'indiquer que quelque chose est placée sur un côté d'une autre chose. Répètes le mot suivant trois fois:")
fefêl
("on a/one side"/"d'un côté, à côté")
19. Ású bive'án yà belan õñgo' "fefêl", ótê mêjô maná:
("For examples of using the adverb "fefêl", repeat these following sentences:"/"Pour des exemples qui utilisent l'adverbe "fefêl", répète ces phrases:")
Me têle ê fefêl.
Bê sônõ ê fefêl avus.
Bí toó ê fefêl nlam.
18. Õñgo' ô n'èfíá j'á tyendè avál avé kõnõ' j'a ye bo ê jam dé ñgê k'èfí'éziñ j'á ye bo ê jame dé. Añgo' é n'abui.
Õñgo' èziñ w'á beleban mfá'á yà líti jam d'á boban bebè. Tót'éfíá jiná mintótán mílál:
("An adverb is a word that changes the way a verb would produce its action or a word would behave in the sentence. There are many adverbs. There is an adverb used to indicate that the action is occurring here or something is here. Repeat the following adverb three times:"/"Un adverbe est un mot qui change la manière qu'un verbe produirait son action ou qu'un mot se comporterait. Il existe beaucoup d'adverbes. Il y a un adverbe pour indiquer qu'une action se passe ici ou une chose est ici. Répètes l'adverbe suivant trois fois:")
va, vá, vaná, váná
("here"/"ici")
19. Ású bive'án yà belan õñgo' "yàt", tótê mêjô maná:
Me bôõ ê va. Me bôõ ê váná.
Õ têle ê va. Õ têle vá.
19. Õñgo' èziñ w'á beleban mfá'á yà líti náa jam é betê ê vôm. Tót'éfíá jiná mintótán mílál:
("There is an adverb used to indicate that something is below or under. Repeat the following adverb three times:"/"Il existe un adverbe pour indiquer que quelque chose est placée au dessus. Répètes l'adverbe suivant trois fois:")
yôp
19. Ású bive'án yà belan õñgo' ê "yàt", tótê mêjô maná:
("For examples of using the adverb "yôp", repeat these following sentences:"/"Pour des exemples qui utilisent l'adverbe "yôp", répète ces phrases:")
Me têle ándìl ê yôp.
Õ toó tawôlõ yôp.
Bí lõô ndá ê ñkõl ê yôp.
Mí bôõ sí ê mfaká yôp.
16. Biyoñ b'izñ, wo kômbõ le'e náa jam é ne ê vôm mfê. Tótê éfíá jiná mintótán mílál:
lí
("over there"/"la-bas")
19. Ású bive'án yà belan õñgo' "lí", tótê mêjô maná:
("For examples of using the adverb "sí", repeat the following sentences:"/"Pour des exemples qui utilisent l'adverbe "sí", répète ces phrases:")
ndá ê lí
("the house over there"/"la maison la-basI see the house over there."/Je vois la maison la-bas.")
õsôé ê lí
Me lõô ndá ê lí.
Bí bôõ ábá ê lí.
19. Õñgo' èziñ w'á beleban mfá'á yà lí jam é ne ê vôm mbók. Tót'éfíá jiná mintótán mílál:
("There is an adverb used to indicate that something is on the other side. Repeat the following adverb three times:"/"trois fois:")
yàt
("the other side"/"l'autre côté")
19. Ású bive'án yà belan õñgo' "yàt", ótê mêjô maná:
mbé yàt
("the other side of the door"/"l'autre côté de la porte")
Me têle ê yàt.
("I am standing on the other side."/"Je suis (placé(e)) de l'autre côté.")
A toó ê máñ yàt.
("He\She lives on the other side of the ocean."/"Il\Elle vit de l'autre côté de l'océan.")
Bí têle ôsôé yàt.
("We are (standing) on the other side of the river."/"Nous sommes (placé(e)s) de l'autre côté de la rivière.")
17. Bifíá b'iziñ bí á beleban mevále mevál. Tótê éíá jiná mintótá Mílál:
("Some words are used in different ways. Say the following word three times:"/"Certains mots sont utilisés de plusieurs manières. Prononce le mot suivant trois fois:")
zàñ
("middle"/"milieu")
17. Èfíá "zàñ" é ne beleban an'ôñgo' yà líti náa jam é ne ézêzàñ. Ású bive'án, tótê mam máná:
("The word "zàñ" can be used as a preposition to indicate that something is inside or in the middle. Say the following matters:"/"Le mot "zàñ" peut être utilisé comme préposition pour indiquer que quelque chose est à l'intérieur ou au milieu d'une autre. Prononce les expressions suivantes:")
zàñ ndá
("middle of the house"/"milieu de la maison")
zàñ áalú
("midnight, middle of the night"/"minuit, milieu de la nuit")
Ê zàñe abè aa mbíên, abo é bilí ábóñ.
6. Bifíá Yà Dên: Tótê bífíá biná:
("Today's words: Repeat the following words:"/"Les mots d'aujourd'hui: Prononce les mots suivants:")
ntúñúlu, ntúmúlu
("nurse, health assistant"/"infimièr(e)")
õñgôñgõ
("fairly well (health)"/"en santé moyenne")
ñgbwák
õñgbwáteñgbwát
2. Bí tame belan bifí bíte. Tótê mêjô maná mintótán míbàé:
("Let's use those words. Repeat each of the following sentences two times:"/"Utilisons ces mots. Répète chacune des phrases suivantes deux fois:")
A têle ê ñgbwák.
Mimfèfè Bífíá
añgan (abui: mêñgan): lesson/leçon
ñkpwáa (abui: miñkpwáa): previous/précédent
èla'é, (èla'aé) (abui: bila'é, bila'aé): comment/commentaire
ê fó'o: to precise/préciser
mfôtõ (abui: mimfôtõ): container/conteneur
mvíník (abui: mimvíník): preposition/préposition
ntôo (abui: mintô): next/suivant
kõnõ'õ-menjen (abui: bekõnõ'õ ê menjen): verb of state/verbe d'état
õfôp (abui: afôp): adverb/adverbe
Áñgan díná d!á yê'êle mimvíník aa añgok. Ñgê wo yêne jôm èziñ é n'ábé ñgê ke njuk, ñgê wo kômbô kómêkane, tili'i dê mfá'áya bila'aé.
This lesson introduces the prepositions and averbs. If you have a comment, a suggestion, or a critique, please write it in the Comments section.
Cette leçon regarde les prépositions et adverbes. Si tu as des commentaires, des suggestions, ou des critiques, écris-les dans la section des commentaires. (n k o b o b u l u AT g m a i l dot c o m)
Nsámá'a-Ndetên: http://www.nkoboboulou.com/nkoban/Angan29.htm