Ñyé'án Ñkóbán Búlu - Añgan 16 - Ajó'ó "ye", "beta", "fó'ó", aa "tê/kê"
1. Bí á yé'è ñkóban ê Búlu.
Bí yé'è ya ájó' èziñ ("ndeme/ndõme, mbême, wô'õ, ñga, ñgá, tame, táme, támê").
Bí tame yé' ôjó' õfê:
ye
Õjó'ó "ye" w'á líti náa jam d'á yiane boban aná'aná ñgê ke mêlú m'á zu.
(Akusábo náa ê váná bí á ê yé'è ki anê b'á tili Búlu, bí á tili avál èziñ ve bí á láñ ávál afê:
| Bí á tili náa: | Vedá bí á láñ na: |
| M'a ye | Mèè |
| Wo ye = W'a ye | Wèè |
| A a ye | Èè |
| Bí á ye | Bíi |
| Mí á ye | Míi |
| B'á ye | Béè |
)
Ású átáta'a, tót ê mêjô maná:
M'a ye só.
Wo ye sáé. (W'a ye sáé.)
A a ye yám.
Bí á ye lí'i.
Mí á ye sáme.
B'á ye bík.
2. Ê mvú'áa kõnõk, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
M'a ye ke Ôbála.
Wo ye dí dômbá ñgol (W'a ye dí dômbá ñgol).
A a ye vee ôyó.
Bí á ye tôban ôkàñ.
Mí á ye kut ábeñgê.
B'á ye bi kábat.
3. Avál afê yà belan èfíá "ye" é ne éyoñ wo síli nsílí. Ású bive'án, bá'álane mínsílí miná:
Ye m'a yem?
Ye õ lõô? Y'õ lõô?
Ye wo lí'i?
Ye a a wóban? Y'a a wóban?
Ye bí á wúp?
Ye mí á jõban?
Ye a a bísi? Y'a a bísi?
Ye b'á bísi?
Ye m'a váñ?
Ye a a vô'ôlõ? Y'a a vô'ôlõ?
4. Ê mvú'a kõnõk, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, bá'álane mínsílí miná:
Ye m'a solè bidí?
Ye wo sa bidí?
Ye a a jêñ ê ésáé?
Y'a a jêñ ê bisáé?
Ye bí á lô' ôsôé ñgúmba? Ye bí teke yê'ê mi'ê?
Ye mí á nye'e mejô?
Ye b'á láp ê mendím?
5. Ñgê wo kômbõ líti náa jam d'á yiane bá'álan, õ ne belan õjó'ó "beta":
beta
Ású bive'án yà belan èfíá "beta", tót ê mêjô maná:
M'a beta só.
Wo beta búlan.
A a beta yô.
Bí á beta sulan.
Mí á beta sáé.
B'á beta tôban.
6. Ê mvú'áa kõnõk, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
M'a beta nyú biañ.
Wo beta wúp kábat.
A a beta báp mebo.
Bí á beta kon.
Mí á beta vô'ôlõ fóé awú.
B'á beta vun éwólo.
7. Õ ne ê fe síli nsílí w'á belan èfíá "beta". Ású bive'án, tót ê mam máná:
Ye m'a beta sobõ?
Ye wo beta dí?
Ye a a beta yô?
Ye bí á beta yáa?
Ye mí á beta lúman?
Ye b'á beta wosan?
8. Ê mvú'áa kõnók, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ye m'a beta fót?
Ye wo beta nyú meyok?
Ye a a beta yám ê kpwem?
Ye bí á beta súp ê bidí?
Ye mí á beta lúman?
Ye b'á beta bômbõ ôkala.
9. Ñgê wo kômbõ líti náa jam d'á yiane boban bêbêláa mbobán, õ ne belan õjó'ó "fó'ó":
fó'ó
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
M'a tyi akpwēl. M'a tyi fó'ó ákpwēl.
Ye õ têle fó'ó têtelê?
Me lõô õ bôõ sí. Wo kon. Wo kone fó'ó.
Ye a a vô'ôlõ fó'ó?
Y'a a vô'ôlõ fó'ó?
Bí á ke álôk. Bí á k'a álôk. Bí á ke fó'ó álôk.
Mí á kóbõ búlu. Mí á kóbõ fó'ó Búlu.
Bê bilí njùk. Bê bilí fó'ó minjùk.
10. Ñgê wo kômbõ líti náa jam é bobáane ya ve aa ètun éyoñ, õ ne belane õjó'ó "tê" ñgê ke "kê":
tê/kê
(Éyoñ bõt ê yà ê Njóñ Ñgôtõ ñgê ke ê Ñjóñ ê Mekótajáman b'á kóbõ, b'á belan èfíá "tê"; éyoñ bõt ê yà Zañemelima b'á kóbõ, b'á belane èfíá "kê") Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
M'a tê/kê li'iban.
Wo tê/kê dí.
A a tê/kê wú.
Bí á tê/kê lí'i.
Mí á tê/tê kon.
B'á tê/kê só.
11. Õ ne ê fe síli nsílí w'á belan èfíá "tê" ñgê ke "kê". Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ye m'a tê/kê sep étom?
Ye wo tê/kê dí?
Wo tê/kê dí jé?
Amú jé wo tê/kê dí?
A a tê/kê wú jé?
A a tê/kê wú ê vé?
Mí á tê/kê sobõ jé?
Mí á tê/kê sobõ zá?
Mí á tê/kê sobõ amú jé?
Mí á tê/kê sobõ ê vé?
añgan (abui: mêñgan): lesson/leçon
èjêt (abui: bijê): expression/expression
èla'é, (èla'aé) (abui: bila'é, bila'aé): comment/commentaire
ñkpwáa (abui: miñkpwáa): previous/précédent
ntôo (abui: mintô): next/suivant
Õfôp ô (abui: ajó'ó): auxilliary/auxilliaire
Áñgan díná d'á kõ'õlan ajó'ó èziñ. Ñgê wo yêne jôm èziñ é n'ábé ñgê ke njuk, ñgê wo kômbô kómêkane, tili'i dê mfá'á ya bila'aé.
This lesson adds some auxillaries. If you have a comment, a suggestion, or a critique, please write it in the Comments section.
Cette leçon ajoute quelques auxiliaires. Si tu as des commentaires, des suggestions, ou des critiques, écris-les dans la section des commentaires. (n k o b o b u l u AT g m a i l dot c o m)
Nsámá'a-Ndetên: http://www.nkoboboulou.com