Ñyé'án Ñkóbán Búlu - Añgan 11 - Ajó'ó "ñga", "ñgá", "tame/táme", aa "támê"
1. Bí á yé'è ñkóbán ê Búlu. Bí tame yé'è ôjó' èziñ:
ñga
Õjó'ó "ñga" w'á líti náa jam d'á boban éyoñ jíná. Ású bive'án, tótê mêjô maná:
Mê ñga kon.
Ô ñga fót.
Á ñga zê'êbe.
Bí ñga dí.
Mí ñga kóbõ.
Bê ñga yôn.
Mê ñga têt.
Ô ñga li'iban.
Á ñga sê'êbe.
Bí ñga sában.
Mí ñga nyíñ.
Bê ñga tyaman.
2. Ê mvúse kõnõk, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, bá'álane mêjô maná:
Mê ñga tyi meyok.
Ô ñga duk. Ô ñga láa minsos.
Á ñga vebe abúk.
Bí ñga nyoñ bidí.
Mí ñga kut abeñgê.
Bê ñga lôñ ê ndá.
Mê ñga bili meyok.
Ô ñga bõm ñkúl.
Á ñga koñ ábá.
Bí ñga kone tít.
Mí ñga sáé áfan.
Bê ñga wúp ê bidí.
3. Bí tame ye'è ôjó' õfê:
ñgá
Õjó'ó "ñgá" w'á lítí náa jam é mane ya ê boban. Bí tame belan ôjó' õte. Tót ê mêjô maná:
Me ñgá kon.
Õ ñgá ze'ebe.
A ñgá yôn.
Bí ñgá sobõ.
Mí ñgá jáñ.
Bê ñgá nye'esan.
Me ñgá fíás.
Õ ñgá váñ.
A ñgá wú.
Bí ñgá tyaman.
Mí ñgá lúman.
Bê ñgá kám.
4. Ê mvú'áa kõnók, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Me ñgá ve'e fe'ê.
Õ ñgá duk. Õ ñgá láa minsòs.
A ñgá jíbi minjùk.
Bí ñgá tá'aé ñgon.
Mí ñgá bê'êle ndúan.
Bê ñgá be'e bidí.
Me ñgá ku mbek.
Õ ñgá kamane bidí.
A ñgá ke ê Tíbátí.
Bí ñgá bu'u bidí.
Mí ñgá solè ká.
Bê ñgá kálane miñkál.
5. Bí tame ye'è ôjó' õfê:
tame
Wo belan õjó'ó "tame" éyoñ wo kômbõ líti náa mõt a a yi náa a a bo jam èziñ. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Mê tame yám.
Tabê'e sí. Ô tame vô'ôbõ.
Á kôlõ'õ sí. Á tame ke.
Bí tame wo'on.
Têba'ane têtelê. Mí tame jêm.
Bê kelê áfan. Bê tame sobõ.
6. Ê mvú'áa kõnók, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Mê tame bômbõ sí.
Nyá'á biañ. Ô tame sában mbõman.
Á kelê álôk. Á tame belane beyêñ.
Bí tame fúbu ndá.
Tabá'ane sí. Mí tame vô'ôlõ mefóé.
Bê kel'áfúp. Bê tame sebeke èsáé.
7. Bí tame yé'è ôjó' èziñ:
támê
Õjó'ó "támê" w'á beleban anê éyoñ wo ê tyini, vedá ètyini y'été ê ne aa mbamba nlêm. Ású bive'án yà kóbõ aa mõte wuá, tót ê mêjô maná:
Támê dí!
Támê lí'i!
Támê vô'ôlõ.
8. Ê mvú'áa kõnók, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Támê kóbõ Búlu.
Támê nyú biañ!
Támê vun éwólo!
Támê tyá'á kpwem.
Támê kut ábeñgê!
Támê têbe têtelê!
9. Ñg'ájô é n'a ású ábui ê bõt, belá'an èfíá "támáne" (ñgê ke Támánè"). Ású bive'án, tót mêjô maná:
Támánè lí'i!
Támáne vô'ôlõ.
Támánè vun éwólo!
Támáne kut ê miñkúl!
Támánè têbe têtelê!
10. Ñgê wo kóbõ aa mõt mfê aa wo yi náa ètyini "támê" é bo ású mía bêbaáne, belá'ane "ntámê". Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ntámê dí!
Ntámê sáé.
Ntámê vô'ôlõ!
11. Ê mvú'áa kõnók, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ntámê diin mbé.
Ntámê lí tíl.
Ntámê búlan ê Bañgí.
12. Ñgê wo kóbõ aa abui ê bõt vedá wo ê fe wo yiane nyoñ ê ñgap étyini éte, belá'ane "ntámáne" (ñgê ke "Támánè"). Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Ntámáne sában.
Ntámánè vô'ôlõ.
Ntámáne bu'ú bidí.
Ntámánè lôñ ê ndá.
Ntámáne tátè èsáé.
13. Ñgê wo kób'ajô mõt a a bê bèbè ya ê bo vedá á njí ke dê bo, õ ne belan õjó'ó èziñ:
yiá
Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Mê [ yiá ] wú.
Õ [ yiá ] kon.
Á [ yiá ] wo'on.
Bí [ yiá ] wosan
Mí [ yiá ] tyaman.
Bê [ yiá ] yênan.
14. Ê mvú'áa kõnók, õ ne kõ'õlan éfíá ñgê ke bifíá. Ású bive'án, tót ê mêjô maná:
Mê [ yiá ] ku ébé.
Õ [ yiá ] yám ê miñkōñ.
Á [ yiá ] yáñ mekala.
14. Õnyelè 1: Belá'an õnyenyet éñgun aa õjó'ó "ñga". Kõ'õláane kõnõk. Ñgê wo kômbõ, kõ'õláan èfíá ñgê ke bifíá:
ê jêm
ê yáa
ê jõban
[ ê yem ] [ abôk, èsáé, jêm, yám ]
[ ê báp ] [ abo, mebo ]
[ ê nyiñ ] [ Èbolêwo'o, ê Zañemelima ]
{ ê jêñ ] [ èsáé, bidí ]
15. Õnyelè 2: Belá'an õnyenyet éñgun aa õjó'ó "ñgá". Kõ'õláane kõnõk. Ñgê wo kômbõ, kõ'õláan èfíá ñgê ke bifíá:
ê lí'i
ê sobõ
ê sám ê, wó, mó
[ ê ja'aé, ê kap, ê señ, ê solé, ê suñ, ê wúp ] [ bidí ]
ê bè, õwõndõ, fôn, afúp
ê dip, ê diin, ê bôé, mbé
ê wõlè ê biwõlè
ê kon, sábiase, ntúi, tít
ê vaa ê bikõndé
ê bili ájô
ê têbe têtelê
ê bi kábat, ê wúp ê kábat
16. Õnyelè 3: Belá'ane õjó'ó "tame" aa bífíá biná:
ê ke
ê láa minsos
ê ve'ê fe'ê
ê bêt ándìl
añgan (abui: mêñgan): lesson/leçon
ñkpwáa (abui: miñkpwáa): previous/précédent
ntôo (abui: mintô): next/suivant
õjók (abui: ajók): auxilliary/auxilliaire
Mêñgan máná mê ne ású na bí yé'é anê b'á kóbô Búlu. Ñgê wo yêne jôm èziñ é n'ábé ñgê ke njuk, ñgê wo kômbô kómêkane, tili'i dê mfá'á ya bila'aé.
These lessons are meant to teach how to speak the Bulu language. If you have a comment, a suggestion, or a critique, please write it in the Comments section.
Ces leçons enseignent comment parler la langue Boulou. Si tu as des commentaires, des suggestions, ou des critiques, écris-les dans la section des commentaires. (n k o b o b u l u AT g m a i l dot c o m)
Nsámá'a-Ndetên: http://www.nkoboboulou.com