Ntilán Ñkóbô Búlu - Añgan 19 - NY-TY
1. Bí á ye'é mevál yà ê tili ñkóbô Búlu. Bí táté ya ê ye'é bikañgá "a", "b", "d", "e", "f", "g", "h", "i", "j", "k", "l", "m", "n", "ñ", "o", "p", "s", "t", "u", "v", "w", ä "y". Bí ye'é ya ê fe mintótán m'iziñ mí njí tú'á bi ê bikañgá ñkóbô Búlu: "kpw" ä "ñgbw". Bí ye'é ya ê fe abe mendem mê ntilán. Bí ñga zu ye'é mintótán mifê.
Ñkóbô Búlu ô bilí ntótán èziñ ô nê na éyoñ bí á tili wô, bí á bámetan bikañgá "n" báa "y". Ajô te, tilí'i aná:
NY, Ny, ny. Ny, ny, ny
2. Èfíá á ne káa ä ntótán "NY". Ású bive'án, tilí'i bífíá biná:
Nye, nya, nyè,
nyó, nyê, nyìn,
nyát, nyík, nyak
Nyiin, nyôl, nyïn,
nyiá, nyúl, nyùi,
nyas, nyõk, nyuá
Nyúp, nyaá, nyini,
nyumín, nyamênja'á,
nyañgá, nyamêndu'á
Nyañgula, nyamêsõ'õ,
nyamêñgolô
3. Éyoñ jíná, tilí'i mam máná:
Á kelê aa tõñ nyiá.
Á kel'ä tõñ nyiá.
Ye wo toñ fó'ó nyuá?
Áyá! Ye mí á dí nyumín kòs?
Aañgõ'é, nyó é ñgá lôp kál jam.
Kelê jô nyuá na á yañ bía mekala.
Nanê nyiá a ñgá wú, a lí'í fó'ó mone nyùi.
A ñgá'an ndôman; vedá nyúp é ñga kúi nye ê nlô.
Ê miñgáa nyini aa lú'ú le.
Ye nyõ' éte j'a ye lóñ ê ñgúmba álú?
Ñgon miñgá éte é ne áñgõndô ya ê nyañgá.
Ñgon miñg'ét'é n'áñgõndô ya ê nyañgá.
Ñgo jõé é n'áñgõnd'a nyañgá.
4. Éyoñ jíná, tilí'i ámeñ díná:
E nyii, e nyóñ, e nyï,
e nyú, e nyiñ, e nyap,
e nyáñ, e nyak, e nyían
E nyúu, e nyíñ, e nyuk,
e nyoñ, e nyúm, e nyet,
e nyik, e nyum, e nye'e
E nyem, e nyokan,
e nyíñeli, e nyeñeban,
e nyamele, e nyumulu
E nyamelan, e nyálè,
e nyuñelan, e nyamete
5. Éyoñ jí tilí'i aná:
M'a nye'e ékpwaé jôé.
Kelê nyet ê nyo món mesõ!
Fombô'õ! Nanê aa nyet wo dís.
Aa ke nyet ê nyìn è ne nyiá ê nlô.
Mveñ é káa ya. Kelê nyíin ê nd'éèté.
Kelê nye nyíñ áló na beyêñ bê só ya.
Akéva! Bí á nyoñ bidí biõé aa mevak.
Ye wo nyúm ma bídí mê mane ya ê nyumulu?
Ê mbóle aa jô na aa wô'ô évé, kelê nye nyúu mendím, saáke meyok.
Ê mból'ä jô n'ä wô' évé, kelê nyúu nye mendím.
6. Èfíá á ne bi ntótán "NY" été. Ású bive'án, tilí'i bífíá biná:
Anyu, jaányàñ,
ènyum, jaányòñ
ènyan, õnyù, ènyiñ
Menyú, ènyôlôk,
menyíñ, ènyeñge,
menyáñ, menyôlôk
7. Éyoñ jí tilí'i anà:
Moónyòñ aa wô'ô nyiá mintáé.
Mêyo'o nyuá aa ve bíá me ne ènyan.
Meyo' nyiá a ñgá nyoñ ê be nyê mê mbê ényan.
8. Èfíá j'á ê vo'ó ke man ä ntótán "NY", vedá èfíá é ne bi ábui mintótán "NY". Ású bive'ela'a, tilí'i bífíá bi:
Nyamênyame,
ènyenyeñ, ènyônyóñ,
õnyenyam, ènyenyam
9. Ntótán "ny" w'á nyám an'ékañgá. Nál'a ne náa ntótán "ny" w'á belan fe ntótán yà jôé èté. Éyoñ wo ê tili èdùñ yà jôé èté àsú ntótán "ny", belá'an èkañgá "ñ". Ású bive'ela'a, tilí'i aná:
Ñnyálák,
ñnyúán, ñnyíñán,
ñnyoñán, ñnyóñán
10. Binyunyuan Biñgun: Bí á yem náa ñkóbô Búlu ô bilí binyunyuan biñgun bí á nyuan ñgê ke ê líti jôm ñgê ke jam. Fátan èñgun y'été j'a belan ntótán "ny". Ású biñgun y'été, tilí'i aná:
nyi, nyí, nyíná,
nyõ, nyô, nyôná,
nyu, nyú, nyúná
11. Bifí "nyi", "nyõ", ä "nyu" bí á beleban avále dá. Ású bíve'á bí á belan biñgun bíte, tilí'i aná:
Ê bê'e nyíná a ne anên.
Ê kóé nyuná j'a kalan ê bilé avôl.
Ê bê'e nyú a ne ndam.
Ê bê'e nyín'á n'nên.
èñgun (abui: biñgun): pronoun/pronom
ènyuan (abui: binyuan): démonstration/demonstration
ènyunyuan éñgun (abui: binyunyuan biñgun): demonstrative pronoun/pronom démonstratif
e nyám: fonctionner/to function
e nyuan: to demonstrate/démontrer, faire une démonstration
ômeñ (abui: ameñ): verb(e)