Ntilán Ñkóbô Búlu - Añgan 07 - M

1. Bí á ye'é mevál yá ê tili ñkóbô Búlu. Bí táté ya ê ye'é bikañgá "a", "b", "d", "e", "f", "g", "h", "i", "j", "k" ä "l". Bí ye'é ya ê fe abe mendem mê ntilán. Bí ñga zu yé' ékañg'éfê.

Bí tame ye'é ékañgá "m". Tilí'i aná:

M, m, m. M, m, m

2. Èfí'é ne káa ä èkañgá "m". Ású bive'ela'a, tilí'i aná:

Ma, má,

mi, mé, e mè,

Maá, mie, mía

Mal, màl, míá,

mial, miek, mebè,

míêl, miak, mebé

Mebá, míli, mefa,

mefê, mebel, mekêk,

mefefêl, mêbàé, mekala

3. Éyoñ jíná, tilí'i mam máná:

Màl mêlál, mebé mêbàé,

mefa mêlál, mebá mêbàé

Ke'êe ma èlába'a.

4. Èfíá é ne bi ékañgá "m" été. Bive'ela'a bí ne: "amáñ" ä "èfúmúlu". Èyõlè õmeñ é ne bi ékañgá "m" été. Bive'án bí ne "e kaman", "e bτmõlõ", "e fími", ä "e sêmêle". Ású éve'ela'a, tilí'i aná:

Jama, jama, jama

5. Ású biyõlè bí ámeñ bí bilí ékañgá "m" été, tilí'i aná:

E lími, e fáme,

e lamè, e jámé,

6. Èfí'é ne man ä èkañgá "m". Ású bive'ela'a, tilí'i aná:

Jam, dáam, fêm,

fám, kám, jáam,

abam, èbem, abím,

abám, bibem, befám

7. Ású biyõlè bí ámeñ bí á man ä èkañgá "m", tilí'i aná:

E bám, e fam, e jêm,

e jam, e dím, e kám,

e bem, e lám, e fem

8. Éyoñ jíná, tilí'i aná:

Abè dáam, abé jam,

jam dáam, ê fa jam

Be kále bam b'á dí bidí ábá.

Bekál bam b'á dí ábá dáam.

9. Èfíá é ne bi ábui bikañgá "m". Ású bive'ela'a, tilí'i aná:

Mam, mebám

E mám, e mem, e ji ê melám,

10. Éyoñ jíná, tilí'i bídùñ biná:

Kále jam j'a mám bidí.

Bí á ke ji ê melám ê fé.

11. Bí ye'é ya ê biñgun biziñ: "a" ä "bí". Èñgun èfê é ne jôé na "mi" ñgê ke "mí". Anê éme' y'été, tilí'i aná:

Mi, mi, mi. Mí, mí, mí

12. Ású ábêm d'á belan biñgun ê "mi" ñgê ke "mí", tilí'i aná:

Mí á bê ê fé.

Mí bilí mefa?

Mí á kee ká ábá?

Mí bilí kêk báa fa.

Mí bilí kê'ê báa fa.

Mí bilí kê' báa fa.

Mí á ke ê fé. Mí á ke ka ká.

13. Bí ye'é ya ê biñgun biziñ: "bê", "dê" ä "jê". Èñgun èfê é ne jôé na "me" ñgê ke "mê". Anê éme' y'été, tilí'i aná:

Me, me, me

Mê, mê, mê

14. Avál an'éñgun ê "bê", õ ne belan èñgun ê "me" ñgê ke "mê" éyoñ èyõl'ômeñ j'á káa ä õzek. Ású bive'ela'a, tilí'i aná:

Me bilí kêk aa fa.

Me bilí kê'ê aa fa.

Me bilí kê' aa fa.

Me bilí kê' ä fa.

Me be'ê ká ä fa ébáé.

Me bilí fa. Me bilí fe mebel.

15. Avál anê biñgun ê "bê", "dê" ä "jê", èñgun ê "me" (ñgê ke "mê") é ne beleban ä õkpwet "a". Ève'án é ne: "Me a ba ká ä fa.". Éyoñ wo ê tili jam éte, bámêta'an "me" (ñgê ke "mê") ä õkpwet ê "a" ve folê "e" ä õmven. Ású bive'ela'a, tilí'i aná:

Me a ba. M'a ba.

Me a bi. M'a bi.

Me a dí ká ába. M'a dí ká ába.

Me a ke ê fé. Dên, m'a ke ê fé.

Me a ba'é èlé. M'a ke ba'aé èlé ê fé.

Me bilí élè aa me a lè dá'a.

Me bil'élè ä m'a lè dá'a.

16. Ású mimbámetán mifê, tilí'i aná:

Me a ba aa fa.

M'a ba aa fa.

M'a ba ä fa.

M'a ba ká ä fa.

M'a ba ä fa ábá.

Me a ke e jàl.

M'a ke ê jàl dàam.

17. Ású bive'án bifê, tilí'i aná:

Me a ba ká aa bê a ba aa fa.

M'a ba ká aa b'á ba aa fa ábá.

M'a ba ká ä b'á ba ä fa ábá.

18. Bí á yem ê fe náa bifíá b'iziñ yà ñkóbô Búlu bí bilí ntótán èziñ w'á funan ntótán "k". Ású ntótán ôte, wo tili õmven ê vôm ntótán ôte ô né. Ású bive'ela'a, tilí'i aná:

Mi'e, ma'a, mi'a

19. Ntótán Yá Jôé Èté: Ñkóbô Búlu ô bilí mintótán m'iziñ mí á so ê jôé èté. Avále dá yà tili ê ntótán yà jôé èté d'á belan èkañgá "m". Ntótán yà jôé èté ô ne beleban átáta'a éfíá.

Éyoñ ntótán yà jôé èté w'á belan èkañgá "b", tilí'i wô ä èkañgá "m". Ású bive'án, tilí'i aná:

Mba, mbé, mbaé,

mbìl, mbek, mbíl,

mbe'e, mbía, mbá'a

Mbême, mbama,

mbaa, mbàk, mbim,

mbálák, mbí'ílí, mbêbáé

20. Éyoñ jí, tilí'i aná:

Aka'á ábé, aka' ábé

Mbía jam, aka'á mbé

Kelê mbíl!

Mê mbême ke ê fé.

Bí á ke fá'á mbìl.

Bí á ke fá' mbìl.

21. Nálé fe, ñgê ntótán yà jôé èté w'á duñ ä èkañgá "f", belá'an èkañgá "m" náa ô tilíi ntótán ôte. Ású bive'ela'a, tilí'i aná:

Mfí, mfê, mfá'á,

mfêk, mfèfè, mfaká,

mfèfé fa, mbaa bíál,

mfèfè mbé, mbía mfaká

22. Ású bive'án bifê, tilí'i aná:

Mbía jam!

Kele mbíl!

Kelê ê mbàk!

23. Ntótán yà jôé été ô ne beleban éfíá été. Ású bive'án, tilí'i aná:

Abembá, èbamba, mbamba

Èbamba fám, mbamba jam


Mimfèfè Bífíá

èmun (abui: bimun): voyelle/vowel

èñgun (abui: biñgun): pronoun/pronom

õkpwet (abui: akpwet): auxilliary/auxilliaire

ômeñ (abui: ameñ): verb(e)

õmven (abui: amven): single-quote, apostrophe/apostrophe


Ñnamba YúTùp