Ntilán Ñkóbô Búlu - Añgan 03 - F-G-H
1. Bí á ye'é anê bí nê tili ñkóbô Búlu. Bí ye'é ya ê bikañgá "a", "b", "d", ä "e". Bí ye'é ya ê fe mendem mê ntilán m'èziñ. Ê ñkelán ôsú ä miñyê'êlán mifê.
Èkamete é n'èfó'o éyõlè ndem ntilán wo ê belan ê èvõn wo ê tili.
2. Ñgbwasa "," j'a beleban éyoñ ajô é n'áyap ve wo kômbô tyí' ájô éte bitun bíbáé ngê ke bitun bitun. Ású éve'án, tilí'i ñgbwasa mintilán mísaman:
, , , , , ,
3. Ású na bí beláane ñgbwasa, tilí'i aná:
E ba, e bè,
e daa, e bé, e dä
4. Èfõ'ô-ñgbwasa ";" j'á beleban éyoñ ajô é bilí ásímesan ébàé ve wo kômbô belane asímesán éte ájô dá. Eyoñ éte wo tyí' ásímesáne te ä èfõ'ô-ñgbwasa ";". Ású bive'ela'a, tilí'i èfõ'ô-ñgbwasa mintilán mísaman, aná:
; ; ; ; ; ;
5. Ètun-ê-nten "-" j'á beleban éyoñ wo kômbô latê bifíá bíbáé. Ê nde belá'ane ètun-ê-nten "-" e zañe bifíá bite. Ású bive'ela'a, tilí'i bitun-ê-minten mintilán mísaman:
– – – – – –
6. Ású bive'ela'a bífíá bí á belan ètun-ê-nten, tilí'i aná:
Bêe-bê, dêe-dê
Dêe-dê, bêe-bê,
Bêe-bê ä dêe-dê
7. Bí tame ye'é ékañgá "f". Tilí'i aná:
F, f, f. F, f, f
8. Èfíá é ne káa ä èkañgà "f". Àsú bifíà bí à kàa ä "f", tilí'i anà:
Fa, fe, fè, fé
Fa
Fé
9. Éyoñ jíná, tilí'i mam máná:
Fa ébàé
Aa ba ä fa ébáé.
Fa Ébáé
10. Ású ámeñ d'á káa ä èkañgá "f", tilí'i aná:
E faaé, e fáa, e faaé,
e fäé, e fáa, e fäé
11. Èfíá é ne bi ékañgá "f" été. Ású bive'ela'a, tilí'i aná:
Afê, èfê
12. Éyoñ jíná, tilí'i mam máná:
Fa èfê
Abá áfê
B'á ba ä fa èfê.
13. Éfíá j'á ê vo'o man ä èkañgá "f", vedá èfíá é ne bi ábui bikañgá "f". Ású éve'ela'a, tilí'i aná:
Fêfáé, fêfáé, fêfáé
B'á daa fêfáé ébé.
B'á dä fêfáé ébé.
Fêfáé
14. Bí tame ye'é ékañgá "g". Tilí'i aná:
G, g, g. G, g, g
15. Bí tame ye'é ékañgá "h". Ajô te, tilí'i aná:
H, h, h. H, h, h
Ah, ha
16. Éyoñ wo ê tili jam èziñ, èyut é n'õñges ê yà nyíñíli ézà ájô èziñ ájô dôé été. Éyoñ wo ê tili, ñgê wo zu futi ézà ájô, tátè'è tilí ñgbwasa. Tõñêk ä ájô wo kômbõ nyíñíli. Ève'án é ne: Nyiá wom a ñgá jô me náa, Kelê dí mfíáñ..
17. Ènden é ne èfó'o éyõlé ndem ntilán j'a líti ajô é n'ôñgoé ê mfá'á yà ájô d'á kóbêban.
Èka'aé-énden é ne ndem ntilán wo ê belan náa ô nyíñíli ézà ájô ê ájô dõé été. Èka'aé-énden j'á tiliban náa ". Èka'aé-énden j'á belan mintilán míbàé, aná "". Ê zàñ bika'aé-ê-bínden, tilí'i ézà ájô wo kômbô nyíñíli. Ève'án é ne: Nyiá wom a ñgá jô me náa, "Kelê dí mfíáñ".
18. Aban-énden é n'èyut wo kômbõ nyíñíli ê éyut efê été. Aban-énden d'á tiliban náa '. Avále fe an'éka'aé-énden, aban-énden d'á beleban mintilán míbáé, aná ''. Tilí'i èyut ê zañe biban-ê-binden. Ève'án é ne: Nyiá wom a ñgá jô me náa "Kelê kat ê monyoñ náa, 'Nanê ä loene wo.'. Bo'ó ávôl".
19. Avál áfê yá ê yut ájô é ne náa ô beláane bibôbos. Bibôbos bí ne bíbáé. Ñgál-èbôbos j'a tiliban náa «. Ñnôm-èbôbos w'á tiliban náa ». Ève'án é ne: «Tatê ä dí ábá.»
20. Èfõ' ébàé è ne ndem j'a líti náa wo kômbõ kõ'õlan ê jam èziñ éfas ê yà ôbêm wo ê tili. Èfõ' ébàé j'á tiliban náa ":". Wo táté tili éfas ôbêm wo kômbõ. Kõ'õláan èfõ' ébàé. Èfõ' ébàé j'á beleban mevále mevál.
Õ ne belan èfõ' ébàé náa ô kõ'õláan èfíá jíá. Ève'á é ne: "Õ ne áñgôñdõ ya átyêñ: kóbô'õ.".
Ê jam wo ê kõ'õlan é ne fe bo ê ñgúmba ájô. Ève'án é ne: "Wo ê bí á tê/kê zu ê yêne dên: vá'á bíá mbamba fóé."
Avál áfê ya ê belan èfõ' ébàé é ne náa ô ve èmep. Wo belane ñgbwasa náa ô kándè bíôm ya èmep. Ève'án é ne: "Aañgõ'é, bí ñgá dí ábui bídí: ": sá, afumbí, fôn, mvùt." É ne tum náa ô kpwáa éfíá j'á sú'úlan ä õkpwet ê "ä". Ève'án é ne: "Aañgõ'é, bí ñgá dí ábui bídí": sá, afumbí, fôn, ä mvùt."
21. Ñgàp é ne ndem nten j'a funan abám é yê'e ê mfin, ñgê ke abám d'á ku, ñgê ke abám é têle, ñgê ke abám é bôo.
Meñgàp mê ne mevále mênyin:
- Ñgàp-mvús: j'a tiliban náa \
- Ñgàp-õsú: j'a tiliban náa /
- Têtelêe-Ñgàp: j'a tiliban náa |
- Èbô'ô-Ñgàp: j'a tiliban náa _
Miñgúmba metiñ mê njí bo ê mfá'á ya belan meñgàp. Ê mõt ä ê yi náa ô beláane ñgàp ä ye kat ê fe wo amú jé wo ê yiane belane je.
Mimfèfè Bífíá
aban-énden (abui: meban-ê-biñden): single-quote/simple citation
èbôbos (abui: bibôbos): guillemets
èfó'o (abui: bifó'o): general (adjective)/général (adjectif)
èfõ (èfõ'õ) (abui: bifõk = bifõ'õ): period (such as in a document)/point (comme dans un document)
èfõ'ô-ñgbwasa (abui: bifõ'ô-meñgbwasa): semi-colon/point-virgule
èka'aé-énden (abui: bika'aé-ê-biñden): double-quote/double citation
èkamete (abui: bikamete): punctuation sign/signe de ponctuation
èmep (abui: bimep): variant(e)
èmun (abui: bimune): vowel/voyelle
ènden (abui: binden): quoting sign/signe de citation
èvõn (abui: bivôn): document
èyut (abui: biyut): quotation (in a document)/citation (d'un document ou dans un document)
ñgàp (abui: meñgàp): slash/slash
ñgàp-mvús (abui: meñgàp-mê-mvús ): backslash/backslash
ñgàp-ôsú (abui: meñgàp-m'ôsú ): forward slash
ñgbwasa (abui: meñgbwasa): comma/virgule
õfut (abui: afut): accent
ômeñ (abui: ameñ): verb(e)
õmvol (abui: amvol): list(e)
õñges (abui: añges): technique
õñgoé (abui: añgoé): external/externe