Mintótán Mí Ánjes

Ntilán Mintótán Mí Ánjes

Èmek

Ñkóbõ Búlu w'á belan mintótán ábui. Õnjes ô n'aka' ékañgá d'á belan abui míntótán. Ajô te, éyoñ bí á tili, bí á líti bimep míntótán ánjes.

Éyoñ bí á tili mintótán yà ê ñkóbõ, ñgê bí teke belan afut, bí ne tem bí ñga tili bifíá bíbàé áválê dá, akusábo náa bifíá bí á selan. Ve ñgê bí á belan afut, bí ne vólõ mõt á tú'a láñ ê jôm bí á yi. Bive'án bífíá bí á selan ê mintótán bí ne:

nyìn: monê fui w'á nyiñ ê nlô mõt, ê vôm w'á víli metyì.

nyiin: a ne èdôlõ jíá yà ê nláñán mêtáñ.

Nyíin! Bí á belan éfíá ji éyoñ bí á tyini ("to give an order/donner un order") mõt náa á ke ê nd'é èté.

mbìl: A ne mfá'án yà jôm é nê têtelê (anê mfin, èlé, akeêke)

mbíl: A ne jam d'á boban éyoñ mõt a a máte (ñgê ke tít j'a máte)

ñga: A a beleban mfá'á yà líti náa jam d'á boban éyoñ jí. Bive'án bí ne:

Mê ñga wóban (éyoñe jí).

Mê ñga ke.

Bí ñga dí.

ñga?: Bí á belan éfíá jiná éyoñ bí á síli nsílí.

ñgá: A a beleban mfá'á yà líti náa jam é lõte ya mfá'á y'è éyoñ. Bive'án bí ne:

Me ñgá wóban (aañgõ'é).

Bí ñgá fá' ánjēñ ê mbú ya mvús.

ñgá: Bí á belan éfíá jiná náa bí líti náa miñgá a ne nlú'án.

Õfut Ású Ônjes Ôse

Mfá'á yà ônjes ôse, bí ne tili áfut áválê di:

Èkañgá "A"

a: fa, ma'a, fiañga, a ne akút, ê kañ, zam ("raphia palm/raphia")
à: mvàñ, sàñ, àkàñ, fàn, àkàn, zàm ("leper/lêpre"), õbàk, õkàñ, sàm
á: ká, fám, kál, nsámbá, ñgá, ñgál, mbán, zám
â
å
ä
ã
aa: Biyoñ b'iziñ, ntótán "a" w'á límítan: aakítí, aamõs, aañgõ'é, aalú, betaa, baabe, e vaa

Èkañgá "E"

e: kpwet, ndem, nden, me ne...
è: abè ("thigh/cuisse"), èlè, èyõlè
ē: fēs, njēk, èlēs, anjēñ
é: abé ("bad, ugly, breast/mauvais, laid, sein"), tyé, nté
ê: fêm, nlêm, nsêm
...: ê ba, ê fam, ê bé, ê fet, ê bêk, ê bê'e, ê kolè (ê kolè ôbàk), ê bè
ee: Biyoñ b'iziñ, ntótán "a" w'á límítan: ê kee, ê vee, ê tée

Èkañgá "I"

i: mvit, abin, èbibi, mvin, miñgá, ê bi, ê tyi, ê vit, ê bili, ê tyili, ê dip, ê min
ì: afìp, atyì, mbìl, abìk
î
í: sí, atyíl, mfí, abí, mbíl, abím, mendím, bidí, ndím, ndíndím, fís, e dí, e lí, ê bíbi, bí á dí
ii: Biyoñ b'iziñ, ntótán "a" w'á límítan: ê diin, Nyíin!
nyiin: a ne èdôlõ ("Number/Numéro") jíá yà ê nláñán mêtáñ.

Èkañgá "O"

o: ê bo, ê kon, e son, ê do'olè
ò: wòñ, kòs, ñkòl, tòm, mvòt, abòk, ètòk, ñkòk, jòt (mòt), èkòp
ó: món (bón), fós, tón, nlóñ, fó'ó, ê kón, e kót
õ: mõt, zõm, zõñ, èbõm, õtyeñ, õsôé, e bõk (e bõ'õ fós = e bõ' fós), e lõt, e bõm, e kõm
ō: mōs, ñgōm, nsōm, èvō, èkōt, jōm ("food package/paquet de nourriture braisée")
ô: fôn, jôé, kôn, jôm (biôm)("object/objet"), ē jô, e wôn
oo: Biyoñ b'iziñ, ntótán "o" w'á límítan: õõwé, fóok, ê kóoé

Èkañgá "U"

u: avus, akun, akuñ, asum, ê kut
ù: èdùñ, mvùt, akùk, njùk, èkùm, mvùm, ndùm
û:
ú: amú, afúp, mvús, akút, èfúk, afúp, õlún, akút, awú, ê kút
uu: Biyoñ b'iziñ, ntótán "o" w'á límítan: ê suu, ndúu, ê kúu

Bifíá

èdôlõ (abui: bidôlõ): number/numéro

èmep (abui: bimep): variant/variante

õfut (abui: afut): accent/accent

õnjes (abui: anjes): vowel/voyelle

ê tyini: "to give an order/donner un order"