Mendem Mê Ntilán

Èmek

Ntilán ñkóbõ w'á síli mendem m'á vólõ mfá'á yà nláñán. Anê bifíá bí nê ntá'án mevále mevál aa bifas ê yà ájô bí ne bo ábui, aa mam mê ne mevále mevál, nálè fe mendem mê ntilán mê n'abui.

ñgu'u (abui: miñgu'u) = ndeme ñgu'u (=> ñga'a)

Ndeme ñgu'u j'a beleban mevále mevál. Áválê dá é ne náa ô líti aman ôseñge. Bive'án bí ne,

Bí á dí[.]

Õ ne mbamba mõt[.]

Ndeme ñgu'u j'a beleban ê fe ê bidôdôlõ átyõt biziñ. Bive'án bí ne,

Láál [ñgu'u] zañgbwál ètáan = 3.75

Mintete muam mewômbàé aa ésaman [ñgu'u] mewônyin a èbùl = 826.49

èvak (=> ê vak, mevak) = ndem èvak

Èva' é ne ndem j'a ê beleban meválê mvál. Aválê dá é ne náa èva' é ne ndem j'a kándè bíôm yà ényá'ás. Bive'án bí ne:

Nlô mõt ô bilí mís[,] jôé[,] aa anyu.

Ñgá Ndõñgõ a ñgá yám ésáñkáná[,] sañga[,] aa kpwem.

Èva'a j'á beleban ê fe ê bidôdôlõ átyõt b'iziñ. Bive'án bí ne,

Láál [èva'a] zañgbwál ètáan = 3,75

Mintete muam mewômbàé aa ésaman [èva'a] mewônyin a èbùl = 826,49

èvevak (=> ê vak, mevak) = èveva' ê ndem ; :

Èveva' é ne ndem j'a kándè bifas bíbàé yà ôseñge. Bive'án bí ne:

Nlô mõt ô bilí mís, jôé, aa anyu[;] vedá, nlô ô bilí fe meló aa memáñ.

èbakó'o = ndeme èbakó'o :

èbakó'o é ne beleban náa ô líti atáta'a ényá'ás. Bive'án bí ne:

A a yem bítísone bíná[:] Zañemelima, Mbam, aa Kilibí.

èji'an ékañgá '

Èji'an ékañgá j'á beleban meválê mevál. Aválê d'é ne náa èji'an ékañg'é ne ñgúmba ñtótán yà ñkóbõ Búlu. Ntótán ôte w'á funan ntótán étyê'êbe. Bive'án bí ne:

Bí á [wô'ô] zaé.

A a yem Zañemelima aa Èbolêw[o'o].

Avál afê yà ê belan èji'an ékañgá é n'è éyoñ wo bámetan èñgun aa õjók. Bive'án bí ne:

[Me a] wô'ô zaé. = [M'a] wô'ô zaé.

Èsáé éte é ne abui. = Èsáé éte é [n'abui]. = Èséé [ét'é] [n'abui]. = [Èsé'ét'é] [n'abui].

Avál afê yà ê belan èji'an ékañgá é n'è éyoñ wo bámetan bifíá bíbàé. Bive'án bí ne:

Èsáé éte é ne abui. = Èsáé éte é n[']abui. = Èsáé ét[']é n[']abui. = [Ès'ét'é] n[']abui.

Avál afê yà ê belan èji'an ékañgá é ne ê vôm j'á fol ntótánê "k"; nál'a a boban éyoñ éfíá j'á man aa "k" j'á beleban ôseñge été. Bive'án bí ne:

[Asõk éte] é ne ndam. = Asõ[' é] éte é ne ndam. = [Asõ'] é ét'é ne ndam.

wóyalê = ndeme wóyalê "

Ndeme wóyalê j'a beleban meválê mevál. Aválê dá é n'è éyoñ wo ê ndumun mejô mê mõt mfê. Ève'án é ne,

Ê nde a ñgá jô be náa, ["]M'a báñete mía ê ndá jame dên.["]

Bê ñgá yên ntilán mfin; ô jô'õ náa, ["]Te mõt a a súbu bèbè.["] Ê nde bê ñgá ko wòñ.

ñgále wóyalê «

Miñkóbõ mí á tili wóyalê meválê mevál. Éyoñ ènduma'a j'á tátè, miñkóbõ míte mí á tili wóyalê na «. Bí á loene ndem ète náa ñgálê wóyalê.

ñnômê wóyalê »

Éyoñ ènduma'a j'á man, míñkóbõ mí á belan ñgále wóyalê («) mí á man ènduma'a aa ñnômê wóyalê, ». Bive'án bí á belan ñgálê wóyalê aa ñnômê wóyalê bí ne,

Ê nde a ñgá jô be náa, [«] M'a báñete mía ê ndá jame dên. [»]

Bê ñgá yênê ntilán ê mfin; ô jô'õ náa, ["]Te mõt a a súbu bèbè.["] Ê nde bê ñgá ko wòñ.

õñgbwem (=> ) = ndem õñgbwem - :

Õñgbwem ô ne monê tyêñganêe ntēn. Ndem ète j'a beleban náa ô late bifíá bíbàé. Bive'án bí ne,

veñge[-]veñgê

wuá[-]wuá

ètám[-]ètám

tyábê[-]tyabe

yõlõ[-]yôlõ

èbô' ôñgbwem = ndem èbô'ôñgbwem _ :

Èbô'ô ôñgbwem é ne monê tyêñganêe ntēn. Èbô' ôñgbwem j'á yènè ê mbó-sí yà ôseñge.

using static System.Console;

int betaa_èdôlõ = 304_852_471;

Write("Èdôlõ: ");
WriteLine(betaa_èdôlõ);
WriteLine("======================");

bá' õñgbwem = ndeme bá' õñgbwem __ :

Bá' ôñgbwem, ñgê ke ndeme bá' õñgbwem, é ne bonê bêtyêñganêe mintēn bêbàé. Bá' ôñgbwem, ñgê ke ndeme bá' õñgbwem, j'á yènè ê mbó-sí yà ôseñge.

ndeme mvám !

Ndeme mvám j'a beleban anê ñgê mõt a a bám. Ndem ète j'a dañe beleban áman ôseñge. Bive'án bí ne,

Já'ák[!]

Nyá'ák[!]

Kôlõ'õ sí[!]

Ndeme mvám j'a beleban ê fe aa mendenda'a bíjêt. Bive'án bí ne,

Sàm ét'è n'èvêle nê zõõñ!

ndeme nsílí ?

Ndeme nsílí j'a beleban éyoñ mõt a a kômbõ líti náa a a síli nsílí. Ndem ète j'a beleban áman ôseñge. Bive'án bí ne,

Ye õ ne mvo'óé[?] = Y'õ ne mvo'óé[?]

Amú jé a a wô'ô ôlún[?] = Amú j'á a wô' ôlún[?]

anyelêk (=> aselêk) = ndeme anyelêk :

Anyelêk é ne zēn ê ya ê bõman èfíá ñgê ke bifíá. Menyelêk mê ne mêbàé aa mêbaáne m'á yiane beleban.

ñgál anyelêk = ndeme ñgál anyelêk ( :

Ñgál anyelêk, ñgê ke ndeme ñgál anyelêk, j'a tiliban, ñgê ke náa j'a kañeban, aa èfas njiñilête yà mbó-ñgàl: (.

ñnôm ányelêk = ndem ñnômê ányelêk ) :

Ñnôm ányelêk, ñgê ke ndem ñnôm ányelêk j'a tiliban, ñgê ke náa j'a kañeban, aa èfas njiñilête yà mbó-ñnôm: ). Bive'án bí ne,

Õ ne yámê bidí aa ñgòn (mfíáñ, ñnám), õwõndõ (mfíáñ, ñnám, èsáñkáná), ñgê ke fôn (kpwem, kpwet, bõmbõ).

mfuán (=> nduán, ñguán) = ndeme mfuán

Ndem mfuán j'a kañeban anê mbêñ ô nê ñnyi'án ê mekù'ù mêbaáne.

ñnôm mfuán = ndeme ñnôm mfuán [

Ndem ñnômê mfuán j'á kañeban anê mekù'ù mêbàé yà mbêñ mê ne ñnyi'án ê mbó ñnôm.

ñgál mfuán = ndeme ñgál mfuán ]

Ndem ñgál mfuán j'a kañeban anê mekù'ù mêbaáne yà mbêñ mê ne ñnyi'án ê mbó-ñgál. Ñgá' éyoñ ése mõt a ê belan ndem mfuán, a a tili ndem ñnômê mfuán aa ndem ñgál mfuán, [], vedá a tilí jôm èziñ ê zàñe mendem mête. Ève'án é ne:

int[] bidôlõ = new int[5];

añgeñgê (=> abeñgê, èvêñgê, veñge-veñgê) = ndem añgeñgê

Añgeñgê, ñgê ke ndem añgeñgê, è n'èkañgá j'á kañeban anê mbêñ ô nê ñnyi'án ê mekù'ù mêbaáne aa ê zàñ.

ñgál áñgeñgê = ndem ñgál áñgeñgê {

Ñgál áñgeñgê, ñgê ke ndem ñgál áñgeñgè, é n'añgeñgê yà mekù'ù m'á nyi'ibi ê mbó-ñnô, èzêzàñ ki é nyi'ibi'i ê mbó-ñgàl.

ñnôm áñgeñgê = ndem ñnôm áñgeñgê }

Ñnôm áñgeñgê, ñgê ke ndem ñnôm áñgeñgè, é n'añgeñgê yà mekù'ù m'á nyi'ibi ê mbó-ñgál, èzêzàñ ki é nyi'ibi'i ê mbó-ñnôm. Ñnôm áñgeñgê b'áa ñgál áñgeñgê bê wô'õ beleban nsámbá. Bive'án bí ne,

class Nlam
{
}

using static System.Console;

var bidôlõ = new int[] { 12, 445, 25, 2448, 380 };

WriteLine("Bidôlõ:");
WriteLine("----------------------");
WriteLine("Èdôlõ 1: {0}", bidôlõ[0]);
WriteLine("Èdôlõ 2: {0}", bidôlõ[1]);
WriteLine("Èdôlõ 3: {0}", bidôlõ[2]);
WriteLine("Èdôlõ 4: {0}", bidôlõ[3]);
WriteLine("Èdôlõ 5: {0}", bidôlõ[4]);
WriteLine("----------------------");
WriteLine($"Bidôlõ bíte bí ne {bidôlõ.Length}.");
WriteLine("======================");

Nál'a a vê:

Èdôlõ 1: 12
Èdôlõ 2: 445
Èdôlõ 3: 25
Èdôlõ 4: 2448
Èdôlõ 5: 380
----------------------
Bidôlõ bíte bí ne 5.
======================

èndamete = ndem èndamete ..

Èndamete, ñgê ke ndem èndamete, è ne metón mêbàé mê nê tyêñganê. Bive'án bí ne,

using static System.Console;

var bidôlõ = new int[] { 12, 8685, 71, 445, 25, 2448, 68, 15953, 39, 380 };

var èfas = bidôlõ[2..7];

WriteLine("Bidôlõ:");
WriteLine("----------------------");
WriteLine("", è"Èdôlõ 3: {0}", èfas[2]);
WriteLine("Èdôlõ 4: {0}", èfas[3]);
WriteLine("Èdôlõ 5: {0}", èfas[4]);
WriteLine("======================");

ñgu'u élál = ndeme ñgu' élál ... :

Èleñge, ñgê ke ndem èleñge, è ne metón mêlál mê nê tyêñganê. Ndem èleñge è wô'õ beleban ê vômê mõt a a tê kômbõ líti náa "akeêke". Ève'án é ne,

Bí ñgá bè abui bídí áfúp aañgõ'é: õwõndõ, fôn, kôn, mbõñ, [...].

õdúí (=> èdúí) = ndem õdúí @

õdúí, ñgê ke ndem õdúí, ô n'èkañgá j'á líti ê vôm bê nê lôme mõte kálate. Ève'án é ne,

Ékêmêp jam é ne: nkoboboulou[@]gmail.com

õbòt (=> èbòt) = ndem õbòt # : (US) pound sign

õbòt, ñgê ke ndem õbòt, j'a beleban éyoñ mõt a a kômbõ líti édôlõ. Ève'án é ne,

Samuel Eto'o Fils a mbê a lée [õbòt] ébùl. = Samuel Eto'o Fils a mbê a bela'an [#]9.

ñga'án = ndeme ñga'án (percentage/pourcentage) %

Ñga'án, ñgê ke ndeme ñga'án, è n'èkañgá j'á lít'abím avé yà ê ñgúm éfas d'á beleban. Ève'án é ne,

[ñga'án] étán: 5[%]

[ñga'áan] mewózañgbwál ètáan: 75[%]

avédólõ = ndem avédólõ $

Avédólõ, ñgê ke ndem avédólõ, d'á beleban mfá'á yà líti táñe bekábe (Améleka, Kánada, akeêke). Bive'án bí ne,

avédólõ dá [$]1

mevédólõ mêtáan [$]5

mevédólõ mintet mítáan [$]500

mevédólõ mintet mítáan aa mewózañgbwál ètáan [$]575

yõlô = ndeme yõlô €

Yôlõlõ, ñgê ke ndeme yôlõ, j'a beleban mfá'á yà líti táñe bekábe (máñ yàt). Bive'án bí ne,

[yõlô] dá [€]1

[yõlô] étáan = yõl'étáan [€]5

[yõlô] mintet mítáan [€]500

[yõlô] mintet mítáan aa mewózañgbwál ètáan [€]750

ñkpwóñgos = ndem ñkpwóñgos £ : British pound sign, British currency/la livre Sterling

ñkpwóñgos, ñgê ke ndem ñkpwóñgos, j'a beleban mfá'á yà líti táñe bekábe. Bive'án bí ne,

[ñkpwóñgos] wúá [£]1

[miñkpwóñgos] mítáan [£]5

[miñkpwóñgos] mintet mítáan [£]500

[miñkpwóñgos] mintet mítáan aa mewózañgbwál [£]570

ñkpwêlá = ndem ñkpwêlá ¥ : Japanese Yen/monaie Japonaise

ñkpwêlá, ñgê ke ndem ñkpwêlá, j'a beleban mfá'á yà líti táñe bekábe. Bive'án bí ne,

[ñkpwêlá] wúá [¥]1

[miñkpwêlá] mítáan [¥]5

[miñkpwêlá] mintet mítáan [¥]500

[miñkpwêlá] mintet mítáan aa mewózañgbwál [¥]570

ntíl = ndem ntíl ¢

Ntíl, ñgê ke ndem ntíl, w'á líti èfasê yà wuá. Bive'án bí ne,

[ntílê] wúá: 1 cent/1 centime

[mintílê] mítáan: 5 cents/5 centimes

mewônyin aa baaé aa [mintíl] mewômelál aa muam : $42.38

& : ampersand/adresse

a a bo = equals (is equal to)/égalité, assignation, (est) égal (à)

nyíndík = ndeme nyíndík + : plus/plus

saman [nyíndí'í] nyiin: 6 + 4

mintet zañgbwál ètáan [nyíndí'í] mewômuam aa ényin: 750 + 84

kúlá - : minus/moins

nyiin kúlá baaé = 4 - 2

mintet zañgbwál ètáan kúlá mewômuam aa saman = 705 - 86

mbõm *

nyiin mbõm baaé = 4 * 2

mintet zañgbwál ètáan mbõm mewômuam aa saman = 705 * 86

ñgàp = slash

ñgàp-ê-mvús \ back slash

ñgàp-ôsú / forward slash

ñgap ÷ (ñgê ke /) : divided by/divisé par

nyiin ñgap ébàé = 4 / 2 = 4 ñgap 2

mintet zañgbwál ètáan ñgap mewômuam aa saman = 705 / 86

mbēp = ndem mbēp | beam/poteau

nlí = ndem nlí ¶ paragraph/paragraphe

ènjēñ = ndem ènjēñ ° degree

Ènjēñ, ñgê ke ndem ènjēñ, j'abelebane meválê mevá. Aválê é n'è éyoñ wo vê bisúmúla'a b'iziñ. Ève'án é ne,

Akônôliñga: 3°46'N 12°15'E

ayônjēñ ℃ : degree Celsius/dégré Celsius

meyônjēñ mewômbàé aa muam = 28℃

afênjēñ ℉ : degree Fahrenheit/dégré Fahrenheit

mefênjēñ mewômbàé aa muam = 28℉

aténjēñ => degree Kelvin

meténjēñ mewômbàé aa muam = 28 Kelvin

ñgókòñ > : greater than/supérieur à

É ñgá nyoñ Èsõla ñgókòñ melú mêtáan náa á sónd'èsáé

("It took Esola more than 5 days to complete the job."/"Il avait fallu plus de 5 jours à Essola pour finir le travail.")

akòñ -> : arrow/flèche à droite

ñgákòñ > : greater than/supérieur à

[É ñgá nyoñ Èsõla ñgákòñ melú mêtáan náa á sónd'èsáé ("It took Essola more than 5 days to complete the job."/"Il avait fallu plus de 5 jours à Essola pour finir le travail.")

[akòñ = añgákòñ = ñnôm ákòñ -> : arrow, pointer/flèche, accès

[abókòñ => greater than or equal to/supérieur ou égal à

< : less than/inférieur à

-< : flèche retour

ñgál ákòñ <- : left arrow/flèche retour

ñgúan (mbúan, ndúan) true

ñgáyalê (káyalê) false

Mimfèfè Bífíá

Nyõ'ô Bíá